Podstawy warsztatu językoznawczego

T

Efekty uczenia się:

Wiedza

Student zna i rozumie:

1. w zaawansowanym stopniu miejsce leksykografii w systemie nauk, jej specyfikę przedmiotową i metodologiczną oraz sposób jej powiązania z leksykologią i innymi dyscyplinami językoznawstwa (01P-1A_W01)

2. terminologię, teorie i metodologie z zakresu leksykografii, językoznawstwa korpusowego (01P-1A_W02)

3. metody analizy i interpretacji różnych tekstów właściwych dla leksykografii i językoznawstwa korpusowego (01P-1A_W04)

4. prawne i etyczne uwarunkowania tworzenia słowników, korzystania z nowoczesnych technologii komputerowych w przetwarzaniu tekstów,

w tym podstawowe pojęcia i zasady z zakresu ochrony własności intelektualnej i prawa autorskiego (01P-1A_W06)

Umiejętności

Student potrafi:

1. innowacyjnie formułować i analizować problemy badawcze z zakresu leksykografii, dobierać odpowiednie metody i narzędzia badawcze służące opracowaniu własnych korpusów tekstów, pozwalające na rozwiązywanie problemów w zakresie semantyki językoznawczej (01P-1A_U01)

2. rozpoznać słowniki właściwe dla kierunku studiów polonistycznych oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod pozwalających na ocenę ich znaczenia i oddziaływania w procesie historyczno-kulturowym (01P-1A_U02)

3. tworzyć, redagować oraz korygować teksty, zgodnie z zasadami poprawnego stylu oraz kultury języka polskiego, odwołując się przy tym do różnego rodzaju słowników i stosując nowoczesne technologie komputerowe (01P-1A_U05)

4. merytorycznie argumentować, z wykorzystaniem poglądów własnych i innych autorów, oraz formułować wnioski dotyczące semantycznych i pragmatycznych aspektów funkcjonowania leksyki w tekstach (01P-1A_U06)

Kompetencje społeczne

Student jest gotów do:

1. krytycznej oceny posiadanej wiedzy polonistycznej (01P-1A_K01)

2. prawidłowego identyfikowania i rozstrzygania dylematów związanych z wykonywaniem zawodu wykorzystującego kompetencje polonistyczne m. in. nauczyciela szkół podstawowych (klas 4-8), nauczyciela języka polskiego jako obcego, dziennikarza, redaktora i korektora w prasie, wydawnictwach, na portalach internetowych lub krytyka literackiego) (01P-1A_K04)

Metody podające: objaśnienie, prezentacja multimedialna. Metody praktyczne: ćwiczenia w sali dydaktycznej, bibliotece, pracowni komputerowej.

Student jest oceniany na podstawie aktywności na zajęciach, wykonywanych ćwiczeń przedmiotowych, samodzielnie przygotowanych prac.

1. Słownik w pracy językoznawcy, naukowca, polonisty, tłumacza, glottodydaktyka, dziennikarza, literata, urzędnika, wydawcy. Typy słowników ze względu na różne kryteria i cele użytkowe. Słowniki drukowane i cyfrowe. Ćwiczenia w wyszukiwaniu różnego rodzaju informacji w słownikach ze względu na konkretne potrzeby.

2. Struktura ogólnego słownika jednojęzycznego: budowa hasła, informacja gramatyczna, kwalifikatory, definicje (polisemia w opisie słownikowym), ilustracja materiałowa, inne składniki hasła (np. pochodzenie, wymowa, odsyłacze). Typy definicji. Ćwiczenia w typologizowaniu i tworzeniu definicji. Ćwiczenia w wyszukiwaniu i wykorzystywaniu informacji gramatycznej. Kwalifikatory a stylistyka.

3. Rozwój teorii i praktyki leksykograficznej na podstawie wybranych słowników historycznych.

4. Ogólne powojenne słowniki języka polskiego: SJPD, SJPSz, SWJP, USJP, ISJP, PSWP, WSJP. Ćwiczenia w porównywaniu wybranych elementów makro- i mikrostruktury słowników drukowanych i cyfrowych.

5. Słowniki poprawnościowe (ortograficzne, ortofoniczne, poprawnej polszczyzny), poradnie językowe on-line. Ćwiczenia w rozwiązywaniu problemów poprawnościowych z wykorzystaniem źródeł drukowanych i cyfrowych. Weryfikacja wiarygodności źródła.

6. Funkcjonalność słowników specjalistycznych, np.: frazeologicznych, wyrazów bliskoznacznych, antonimów, homonimów, wyrazów obcych, eufemizmów, wulgaryzmów, odmian języka. Ćwiczenia z wykorzystaniem słowników drukowanych i cyfrowych.

7. Charakterystyka korpusu tekstów jako cyfrowego źródła informacji o częstości i zakresie użycia elementów językowych. Przykładowe korpusy: NKJP, IPI PAN, Korpus PWN. Konkordancje i możliwości ich wykorzystania. Ćwiczenia w wyszukiwaniu jednostek leksykalnych w różnych korpusach, opisie ich kolokacji, wyodrębnianiu znaczeń.

8. Nowe technologie w warsztacie językoznawcy, np. narzędzia edytorskie, aplikacja jasnopis do badania poziomu trudności tekstu i inne (aktualnie dostępne).

Literatura podstawowa:

P. Żmigrodzki, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2005.

T. Piotrowski, Z zagadnień leksykografii, Warszawa 1994.

A. Kwaśnicka-Janowicz, P. Pałka, Współczesny warsztat językoznawcy – elektroniczne narzędzia i metody badawcze, „Język Polski” 2015, z. 1-2, 154-170.

P. Żmigrodzki, Słownik jako korpus tekstów – korpus tekstów jako słownik. Perspektywy polskiej leksykografii naukowej, „Poradnik Językowy” 2005, z. 6, s. 3–14.

Literatura uzupełniająca:

P. Żmigrodzki: Słowo – słownik – rzeczywistość, Lexis, Kraków 2008.

Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, pod red. M. Bańki, M. Majdak, M. Czeszewskiego (online: www.leksykografia.uw.edu.pl).

A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, (online: http://nkjp.pl/index.php?page=3&lang=0).

T