UNIWERSYTET ŁÓDZKI - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Wprowadzenie do językoznawstwa historycznego

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 0100-PL211A
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Wprowadzenie do językoznawstwa historycznego
Jednostka: Wydział Filologiczny
Grupy:
Punkty ECTS i inne: 0 LUB 2.00 (w zależności od programu) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: (brak danych)
Forma studiów:

stacjonarne
Wymagania wstępne:

Podstawowa wiedza z zakresu gramatyki języka polskiego
Skrócony opis:

Celem zajęć jest wykształcenie umiejętności interpretacji procesów i zmian językowych z zastosowaniem metod językoznawstwa diachronicznego oraz ukazanie najważniejszych tendencji rozwojowych w językach indoeuropejskich, zwłaszcza słowiańskich. Celem przedmiotu jest także pokazanie ewolucji systemu języka polskiego, która dokonała się w epoce przedpiśmiennej (m.in. ustalenie chronologii procesu, jego przyczyn i konsekwencji). W toku zajęć student odnajduje rezultaty tych zmian w tekstach pisanych (staropolskich i staro-cerkiewno-słowiańskich) i we współczesnej polszczyźnie.

Założeniem przedmiotu są: praktyczne ćwiczenia procesów i zmian językowych w prasłowiańszczyźnie, interpretacja tekstu staro-cerkiewno-słowiańskiego i staropolskiego oraz kształcenie umiejętności rekonstrukcji wyrazów poświadczających zmiany językowe, a także samodzielna praca z różnorodnymi typami słowników.
Efekty uczenia się:

Student zna i rozumie:

ew1. relacje gramatyki historycznej języka polskiego z innymi naukami humanistycznymi (01P-1A_W01);

ew2. podstawową terminologię nauk filologicznych (01P-1A_W02);

ew3. terminologię, teorie i metodologię z zakresu językoznawstwa historycznego (01P-1A_W03);

ew4. złożoność i historyczną zmienność znaczeń języka polskiego (01P-1A_W08);

ew5. koncepcje dotyczące pochodzenia języka polskiego; rozpoznaje i nazywa najważniejsze zmiany fonetyczne i fleksyjne, które zaszły w języku prasłowiańskim i w najdawniejszej fazie ewolucji języka polskiego (01P-1A_W04).

Student potrafi:

eu1. posługiwać się terminologią językoznawczą (01P-1A_U03);

eu2. samodzielnie wyszukiwać, analizować i opisywać zjawiska historycznojęzykowe, potrafi ukazać poziomy wspólnoty komunikatywnej Słowian, wyjaśnić zjawiska fonetyczne i morfologiczne procesami historycznymi oraz samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze (01P-1A_U01; 01P-1A_U02; 01P-1A_U04; 01P-1A_U06);

eu3. klasyfikować języki do konkretnych rodzin językowych oraz rekonstruować formy prasłowiańskie (01P-1A_U01; 01P-1A_U03);

eu4. wiązać fakty językowe z faktami kulturowymi (01P-1A_U02);

eu5. merytorycznie argumentować, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz formułować wnioski (01P-1A_U06);

eu6. selekcjonować, użytkować i oceniać informację z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów (01P-1A_U01);

eu7. rozpoznać różne rodzaje tekstów polskich oraz przeprowadzić ich analizę gramatyczną z zastosowaniem metod językoznawstwa historycznego (01P-1A_U02);

eu8. umie przygotować typowe prace pisemnych w języku polskim z zakresu gramatyki historycznej języka polskiego, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych, a także różnych źródeł (01P-1A_U07);

eu9. przygotować wystąpienie ustne w języku polskim, dotyczące zagadnień szczegółowych z zakresu gramatyki historycznej języka polskiego, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych, a także różnych źródeł (01P-1A_U08);

eu10. porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych, ze specjalistami w zakresie językoznawstwa polonistycznego w języku polskim (01P-1A_U09).

Student jest przygotowany do:

ek1. krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów (01P-1A_K01);

ek2. do współpracy w grupie w zakresie organizowania jej pracy oraz wchodzenia w wyznaczone role (01P-1A_K02).

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2022/2023" (zakończony)

Okres: 2023-02-20 - 2023-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia konwersatoryjne, 14 godzin więcej informacji
Wykład, 14 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Danuta Kowalska
Prowadzący grup: Danuta Kowalska, Rafał Zarębski
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Ocena zgodna z regulaminem studiów
Ćwiczenia konwersatoryjne - Ocena zgodna z regulaminem studiów
Wykład - Zaliczenie
Czy ECTS?:

T

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2021/2022" (zakończony)

Okres: 2022-02-21 - 2022-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia konwersatoryjne, 14 godzin więcej informacji
Wykład, 14 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Danuta Kowalska
Prowadzący grup: Anetta Gajda, Danuta Kowalska, Katarzyna Sicińska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Ocena zgodna z regulaminem studiów
Ćwiczenia konwersatoryjne - Ocena zgodna z regulaminem studiów
Wykład - Zaliczenie
Czy ECTS?:

T
Informacje dodatkowe:

Przedmiot obejmuje 14 godzin konwersatorium oraz 14 godzin wykładu. Student wykorzystuje na ćwiczeniach wiedzę teoretyczną zdobytą na wykładach. Wykład w cyklu 2021/2022 prowadzony jest w trybie zdalnym.
Metody dydaktyczne:

Konwersatorium: ćwiczenia przedmiotowe; klasyczna metoda problemowa, dyskusja dydaktyczna.


Wykład: wykład konwencjonalny, wykład z prezentacją multimedialną,

klasyczna metoda problemowa.


Sposoby i kryteria oceniania:

Studenta obowiązuje obecność na konwersatorium (dopuszczalna jedna nieobecność), aktywne w nim uczestnictwo i bieżące wykonywanie ćwiczeń (oceniane w sposób ciągły). Na ocenę ostateczną składa się w 50% ocena wykonania ćwiczeń i kolokwium końcowego oraz w 50% ocena pracy pisemnej.


Studenta obowiązuje obecność na wykładzie (dopuszczalna jedna nieobecność).
Szczegółowe treści kształcenia:

1. Przedmiot językoznawstwa historycznego i jego dyscypliny badawcze. Metody badawcze językoznawstwa historycznego. Podstawowe pojęcia gramatyki porównawczej: prajęzyk, rodzina językowa, prawo głosowe. Ukazanie teorii zmian językowych na wybranych przykładach. Ewolucja i różnicowanie się prajęzyków; pokrewieństwo i powinowactwo językowe; pochodzenie i podział języków słowiańskich.

2. Etapy wyodrębniania się polszczyzny z wcześniejszych wspólnot językowych. Wspólnota praindoeuropejska. Rodziny języków indoeuropejskich. Języki satemowe i kentumowe. Współczesny zasięg języków wywodzących się z języka praindoeuropejskiego. Wspólnota bałtosłowiańska. Wspólnota prasłowiańska. Wspólnota lechicka. Pochodzenie nazwy „Słowianie”. Trzy słowiańskie zespoły dialektalne (południowo-, wschodnio- i zachodniosłowiański). Słowiańska rodzina językowa dziś.

3. Język staro–cerkiewno–słowiański, jego rola w kulturze Słowian i w rekonstrukcji prajęzyka. Misja cyrylometodejska na Morawach. Najstarsze pisma słowiańskie.

4. Główne tendencje rozwojowe w języku prasłowiańskim:

• prawo zastępowania różnic ilościowych jakościowymi w wymowie samogłosek,

• prawo sylaby otwartej,

• prawo korelacji palatalności

5. Zmiany językowe warunkowane prawem sylaby otwartej:

• monoftongizacja dyftongów,

• powstanie samogłosek nosowych,

• metateza grup spółgłoskowych ort–, olt–, tort, tolt, tert, telt.,

• zanik spółgłosek w wygłosie,

• upraszczanie grup spółgłoskowych,

6. Zmiany językowe warunkowane prawem korelacji palatalności:

• palatalizacje spółgłosek tylnojęzykowych,

• jotacyzacja spółgłosek i grup spółgłoskowych.

6. Kultura pie. i prsł. w świetle danych językowych. Zapożyczenia scs. w słownictwie polskim.

7. Etymologia jako dyscyplina badawcza. Słowniki etymologiczne języka polskiego.
Literatura:

Literatura podstawowa

Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1955 (i wyd. nast.).

K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1998, wyd. 2, Warszawa 2001 (lub wydania następne).

S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1971.

Z. Stieber, Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa 1966 (lub: Rozwój fonologiczny języka polskiego, Warszawa 1960).

S. Dubisz, W. Decyk-Zięba, Teksty staropolskie: analizy i interpretacje, Warszawa 2003.

C. Bartula, Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 1981 (lub inne wydania).

T. Friedelówna, C. Łapicz., Język staro-cerkiewno-słowiański, Toruń 2003 (lub inne wydania).

Język polski. Kompendium, red. M. Derwojedowa, H. Karaś, D. Kopcińska, Warszawa 2005, rozdz. X. Historia języka polskiego, s. 651-812.

R. Grzegorczykowa, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007, s. 166-178.

Słowniki

A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, Warszawa 2000.

W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1957 (lub wyd. następne).

S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I-VI, wyd. II, Lwów 1854-1860, wyd. III, Warszawa 1951 (lub wyd. następne).

F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, (A-Ł), Kraków 1952 i następne.

Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, Warszawa 1953 nast.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. Mayenowa, t. I-XXI, (A-P), Wrocław 1966 i nast.

Wybory tekstów

S. Vrtel-Wierczynski (red.), Wybór tekstów staropolskich. Czasy najdawniejsze do 1543 r., Warszawa 1969.

W. Wydra, W. R. Rzepka, (red) Chrestomatia polska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1995.

S. Słoński, Wybór tekstów starosłowiańskich (starobułgarskich), Warszawa 1952.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest UNIWERSYTET ŁÓDZKI.
kontakt deklaracja dostępności mapa serwisu USOSweb 7.1.1.0-6