Język i kultura regionu

T

zaliczenie na ocenę

metoda ćwiczeniowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej, filmu, fotografii, tekstów źródłowych, nagrań, map; metoda problemowa; metoda referatowa; dyskusja

Na ocenę semestralną składa się w 30% ocena aktywnej obecności podczas zajęć (udział w dyskusjach, referat, wykonywanie zadań przedmiotowych) oraz w 70% ocena przygotowanej samodzielnie pracy w formie prezentacji multimedialnej. Dopuszczalne są dwie nieobecności.

Oceniany jest udział w dyskusjach, referat, zadania przedmiotowe, zaliczeniowa prezentacja multimedialna.

1. Region i regionalizm w ujęciu kulturowym i literackim (pojęcie małej ojczyzny, regionalizm jako ruch społeczny, regionalizm w literaturze). Regionalizm w ujęciu językoznawczym (gwary ludowe, język regionalny, polszczyzna regionalna, regionalizm językowy, regionalizm a dialektyzm). Typologia regionów i regionalizmów. Najważniejsze regiony kulturowe i językowe Polski, w szczególności regiony Polski centralnej.

2. Tradycyjna kultura wiejska i jej charakterystyczne cechy. Odzwierciedlenie kultury materialnej i duchowej regionu w słownictwie gwarowym (nazwy zajęć, budynków, narzędzi, sprzętów, potraw, strojów, obyczajów i obrzędów; frazeologia i przysłowia ludowe, ludowa wizja świata – symbolika, etymologia ludowa, rytuały słowne, grzeczność językowa wsi).

3. Pojęcie folkloru i różne sposoby jego rozumienia. Folklor ludowy. Gatunki folkloru ludowego. Oralność jako podstawowy wyróżnik literatury ludowej. Badania folklorystyczne Oskara Kolberga.

4. Ludowy styl artystyczny (język folkloru). Regionalne i ponadregionalne cechy ludowego stylu artystycznego. Pieśni i opowieści ludowe z różnych regionów Polski.

5. Język polskiej wsi na tle przemian współczesnej polszczyzny. Stan zachowania gwar polskich, zróżnicowanie społeczne i pokoleniowe gwar, rola gwary dawniej i dziś, zjawisko dyglosji i powstawanie tzw. kodów mieszanych, gwara w świadomości mieszkańców wsi.

6. Języki regionalne w Polsce. Casus kaszubszczyzny. Dyskusja na temat statusu kaszubszczyzny. Kaszubszczyzna jako język regionalny.

7. Gwary śląskie. Specyfika subregionów Śląska. Problem „języka śląskiego”. Gwara śląska jako wyraz tożsamości etnicznej i kulturowej.

8. Gwara w odbiorze użytkowników języka ogólnego. Wartościowanie gwary. Gwara podhalańska i jej aksjologia (stereotyp górala). Kulturowy odbiór gwar wschodnich (Sami swoi, Konopielka). Gwara ludowa jako tworzywo literackie. Stylizacje gwarowe. Elementy gwary w TV, w Internecie, w reklamie. Współczesny stereotyp gwary.

9. Polszczyzna miejska na tle innych odmian języka narodowego.

10. Regionalizmy w mowie mieszkańców miast. Typy regionalizmów językowych. Przegląd słowników (Łódź, Poznań, Warszawa, Kraków), kwestionariusz do badania regionalizmów leksykalnych. Polszczyzna miejska w tekstach literackich.

11. Gwary miejskie Lwowa i Wilna. Dzieje Kresów Północno-Wschodnich oraz Południowo-Wschodnich. Kresy jako "wspólnota wspólnot" i "tygiel" językowo-kulturowy.

12. Folklor miejski. Teksty miejskiego folkloru. Gatunki, cechy stylu. Językowy obraz miasta.

Gala S., Geneza i miejsce regionalizmów w polszczyźnie współczesnej, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń ŁTN” 2001, t. LV, s. 113-119.

Gogolewski S., Problem regionalnej odrębności polszczyzny swojego miasta w świadomości łodzian, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź 2002, s. 155-161.

Kantor Ryszard, Łódzki tryptyk. Co oznacza dzisiaj regionalizm? Co znaczy być dzisiaj regionalistą?, „Małopolska” 2015, nr XVII, s. 325-335.

Kurek H., 2018, Kultura ludowa przełomu wieków XX i XXI. Tradycja i zmiana, „Słowo. Studia językoznawcze” 9/2018, s. 84–90.

Kurzowa Z., Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa 1985, rozdział VI: Lwowska gwara miejska, s. 374-401.

Ogrodowska B., Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2004.

Ogrodowska B., Polskie tradycje i obyczaje rodzinne, Warszawa 2007.

Pelcowa H., Nazwa i desygnat w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, red. U. Sokólska, Białystok 2015, s. 551-568.

Piechnik A., Funkcjonowanie gwary w świadomości jej użytkowników, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 2009, t. 54, s. 117-126.

Piotrowicz A., Typy regionalizmów leksykalnych, Poznań 1991.

Sicińska K., Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Łódź 2013.

Sicińska K., Styl cyklu opowiadań „Na Skalnym Podhalu” Kazimierza Tetmajera, Łódź 2009.

Sikora K., 2010, Grzeczność językowa wsi, cz. 1, System adresatywny, Kraków 2010.

Sikora K., Interdialekt góralski w mediach i reklamie, [w:] red. M. Madejowa, A. Mlekodaj, K. Sikora, Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język, Kraków 2005, s. 258–265.

Skudrzyk A., Rudnicka-Fira E., Dialektologia. Materiały pomocnicze. Cz. 2. Konteksty etnolingwistyczne, Katowice 2010.

Skudrzyk A., Urban K., 2010, Małe ojczyzny. Świadomość językowo-kulturowa społeczności lokalnych, Katowice 2010.

Słownik folkloru polskiego, pod red. J. Krzyżanowskiego, Warszawa 1965.

Szul Roman, Regionalizm w Europie. Czynniki i ewolucja, „Mazowsze. Studia regionalne, 2013, nr 12, s. 107-135.

Wieczorkowski B., Słownik gwary warszawskiej XIX wieku, Warszawa 1968

Wyderka B., Odmiany regionalne czy regiony językowe, „Biuletyn PTJ” 2005, z. 61, s. 59-66.

Wyderka B., Zadania dialektologii wobec przemian językowych na Śląsku, [w:] Teoretyczne, badawcze i dydaktyczne założenia dialektologii, red. S. Gala, Łódź 1998, s. 143-151.

Zieniukowa J., Ewolucja poglądów na status kaszubszczyzny, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Kaszubszczyzna, red. E. Breza, Opole 2001, s. 61-70.

T

metoda ćwiczeniowa z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej, filmu, fotografii, tekstów źródłowych, nagrań, map; metoda problemowa; metoda referatowa; dyskusja

Na ocenę semestralną składa się w 30% ocena aktywnej obecności podczas zajęć oraz w 70% ocena przygotowanej samodzielnie pracy w formie prezentacji.

Oceniany jest udział w dyskusjach, referat, zadania przedmiotowe, zaliczeniowa prezentacja multimedialna.

1. Region i regionalizm w ujęciu kulturowym i literackim (pojęcie małej ojczyzny, regionalizm jako ruch społeczny, regionalizm w literaturze). Regionalizm w ujęciu językoznawczym (gwary ludowe, język regionalny, polszczyzna regionalna, regionalizm językowy, regionalizm a dialektyzm). Typologia regionów i regionalizmów. Najważniejsze regiony kulturowe i językowe Polski, w szczególności regiony Polski centralnej.

2. Tradycyjna kultura wiejska i jej charakterystyczne cechy. Odzwierciedlenie kultury materialnej i duchowej regionu w słownictwie gwarowym (nazwy zajęć, budynków, narzędzi, sprzętów, potraw, strojów, obyczajów i obrzędów; frazeologia i przysłowia ludowe, ludowa wizja świata – symbolika, etymologia ludowa, rytuały słowne, grzeczność językowa wsi).

3. Pojęcie folkloru i różne sposoby jego rozumienia. Folklor ludowy. Gatunki folkloru ludowego. Oralność jako podstawowy wyróżnik literatury ludowej. Badania folklorystyczne Oskara Kolberga.

4. Ludowy styl artystyczny (język folkloru). Regionalne i ponadregionalne cechy ludowego stylu artystycznego. Pieśni i opowieści ludowe z różnych regionów Polski.

5. Język polskiej wsi na tle przemian współczesnej polszczyzny. Stan zachowania gwar polskich, zróżnicowanie społeczne i pokoleniowe gwar, rola gwary dawniej i dziś, zjawisko dyglosji i powstawanie tzw. kodów mieszanych, gwara w świadomości mieszkańców wsi.

6. Języki regionalne w Polsce. Casus kaszubszczyzny. Dyskusja na temat statusu kaszubszczyzny. Kaszubszczyzna jako język regionalny.

7. Gwary śląskie. Specyfika subregionów Śląska. Problem „języka śląskiego”. Gwara śląska jako wyraz tożsamości etnicznej i kulturowej.

8. Gwara w odbiorze użytkowników języka ogólnego. Wartościowanie gwary. Gwara podhalańska i jej aksjologia (stereotyp górala). Kulturowy odbiór gwar wschodnich (Sami swoi, Konopielka). Gwara ludowa jako tworzywo literackie. Stylizacje gwarowe. Elementy gwary w TV, w Internecie, w reklamie. Współczesny stereotyp gwary.

9. Polszczyzna miejska na tle innych odmian języka narodowego.

10. Regionalizmy w mowie mieszkańców miast. Typy regionalizmów językowych. Przegląd słowników (Łódź, Poznań, Warszawa, Kraków), kwestionariusz do badania regionalizmów leksykalnych. Polszczyzna miejska w tekstach literackich.

11. Gwary miejskie Lwowa i Wilna. Dzieje Kresów Północno-Wschodnich oraz Południowo-Wschodnich. Kresy jako "wspólnota wspólnot" i "tygiel" językowo-kulturowy.

12. Folklor miejski. Teksty miejskiego folkloru. Gatunki, cechy stylu. Językowy obraz miasta.

Gala S., Geneza i miejsce regionalizmów w polszczyźnie współczesnej, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń ŁTN” 2001, t. LV, s. 113-119.

Gogolewski S., Problem regionalnej odrębności polszczyzny swojego miasta w świadomości łodzian, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź 2002, s. 155-161.

Kantor Ryszard, Łódzki tryptyk. Co oznacza dzisiaj regionalizm? Co znaczy być dzisiaj regionalistą?, „Małopolska” 2015, nr XVII, s. 325-335.

Kurek H., 2018, Kultura ludowa przełomu wieków XX i XXI. Tradycja i zmiana, „Słowo. Studia językoznawcze” 9/2018, s. 84–90.

Kurzowa Z., Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa 1985, rozdział VI: Lwowska gwara miejska, s. 374-401.

Ogrodowska B., Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2004.

Ogrodowska B., Polskie tradycje i obyczaje rodzinne, Warszawa 2007.

Pelcowa H., Nazwa i desygnat w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, red. U. Sokólska, Białystok 2015, s. 551-568.

Piechnik A., Funkcjonowanie gwary w świadomości jej użytkowników, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 2009, t. 54, s. 117-126.

Piotrowicz A., Typy regionalizmów leksykalnych, Poznań 1991.

Sicińska K., Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Łódź 2013.

Sicińska K., Styl cyklu opowiadań „Na Skalnym Podhalu” Kazimierza Tetmajera, Łódź 2009.

Sikora K., 2010, Grzeczność językowa wsi, cz. 1, System adresatywny, Kraków 2010.

Sikora K., Interdialekt góralski w mediach i reklamie, [w:] red. M. Madejowa, A. Mlekodaj, K. Sikora, Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język, Kraków 2005, s. 258–265.

Skudrzyk A., Rudnicka-Fira E., Dialektologia. Materiały pomocnicze. Cz. 2. Konteksty etnolingwistyczne, Katowice 2010.

Skudrzyk A., Urban K., 2010, Małe ojczyzny. Świadomość językowo-kulturowa społeczności lokalnych, Katowice 2010.

Słownik folkloru polskiego, pod red. J. Krzyżanowskiego, Warszawa 1965.

Szul Roman, Regionalizm w Europie. Czynniki i ewolucja, „Mazowsze. Studia regionalne, 2013, nr 12, s. 107-135.

Wieczorkowski B., Słownik gwary warszawskiej XIX wieku, Warszawa 1968

Wyderka B., Odmiany regionalne czy regiony językowe, „Biuletyn PTJ” 2005, z. 61, s. 59-66.

Wyderka B., Zadania dialektologii wobec przemian językowych na Śląsku, [w:] Teoretyczne, badawcze i dydaktyczne założenia dialektologii, red. S. Gala, Łódź 1998, s. 143-151.

Zieniukowa J., Ewolucja poglądów na status kaszubszczyzny, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Kaszubszczyzna, red. E. Breza, Opole 2001, s. 61-70.