Antropologia religii 1.2

T

T

T

Metoda konwersatoryjna.

Samodzielne opracowanie lektur, dyskusja na zajęciach, przygotowanie zadawanych przez wykładowcę zagadnień.

1. Judaizm: święte księgi judaizmu (Tora - pięcioksiąg, Talmud, Miszna). Doktryna Judaizmu, przykazania przekazane przez Boga Mojżeszowi. Żydowski rytuał i życie, praktyka judaizmu (zasady Tory i Talmudu, czystość i skalanie, przymierze z Bogiem, obrzezanie, bar micwah, małżeństwo, śmierć i pochówek). Rok rytualny (chanuka, purim, pascha, szawuot, trzy tygodnie żałoby upamiętniające zniszczenie Pierwszej i Drugiej Świątyni). Dom żydowski, rodzina, reguły odżywiania, gmina żydowska. Koncepcja zaświatów w judaizmie.

2. Chrześcijaństwo: Biblia, jej części składowe i źródła. Stary i Nowy Testament. Ewangelie synoptyczne, Listy św. Pawła, Dzieje Apostolskie, Apokalipsa św. Jana. Septuaginta i wulgata. Kanon Pisma Świętego a księgi apokryficzne. Geneza chrześcijaństwa, jego krótki rys historyczny. Doktryna/teologia chrześcijaństwa, najważniejsze idee doktrynalne i ich rozwój. Postać Chrystusa, chrzest i odkupienie, teologia grzechu. Ojcowie Kościoła z początków chrześcijaństwa (Orygenes i teoria apokastazy, św. Augustyn i państwo boże). Eschatologia chrześcijańska i morfologia zaświatów (piekło, niebo, czyściec). Tu zostaną omówione różnice pomiędzy wizjami zaświatów katolicyzmu, prawosławia i protestantyzmu.

Symbolika świątyni chrześcijańskiej: niebiańskie pochodzenie świątyni, świątynia i kosmos, doskonałe symbole kwadratu i koła (Jerozolima niebieska i doskonałość boska, niebo), rytualne przestrzenne orientowanie świątyni (sakralizacja świata i przestrzeni), świątynie jako ciało Jezusa (prezbiterium - głowa Chrystusa, nawa główna - korpus, transept - ramiona, wielki ołtarz - serce). Symboliczne znaczenie części świątyni: dzwonnica i dzwon, wejście/brama, kropielnica, nawa, ołtarz.

Podział chrześcijaństwa w wieku XI, przyczyny schizmy.

3. Prawosławie: geneza i doktryna, najważniejsze idee doktrynalne. Kościół autokefaliczny (patriarchowie i papiestwo). Różnice pomiędzy kościołem wschodnim a zachodnim (rozbieżność kalendarza, chrzest, bierzmowanie, eucharystia, celibat, rozumienie Kościoła jako Ciała Chrystusa, liturgia, rola ikony). Ikonostas i jego morfologia kulturowa, schemat teologiczny i ikonograficzny. Ikonostas niski, Deesis, ikonostas świąteczny (dodekaorton), Trójca Święta u góry i zwiastowanie u dołu (carskie wrota). Starowiercy, kościoły: ormiański, koptyjski i etiopski (różnice i podobieństwa z prawosławiem). Obecność prawosławia w Polsce wg Atlasu wierzeń w Polsce.

3. Katolicyzm: geneza określenia (I Sobór w Konstantynopolu), burzliwa historia katolicyzmu (trzy pierwsze wieku walki doktrynalnej wewnątrz cesarstwa rzymskiego, od uznania za religię Cesarstwa po Konstantynie do reformy protestanckiej na początku XVI wieku, aż po czasy współczesne i II Sobór Watykański). Doktryna katolicyzmu, najważniejsze problemy teologiczne (Trójca Święta, postać Matki Bożej, obecność Chrystusa w Eucharystii). Dogmaty katolickie i tradycja Kościoła. Sakramenty. Struktura hierarchiczna Kościoła, papieże i święte kolegium, najważniejsze sobory (Jerozolimski, I sobór w Konstantynopolu, Efez, Nicea, Trydent, I oraz II Watykański). Pielgrzymowanie, kult relikwii i obrazów.

4. Ruchy reformacyjne w Europie i protestantyzm: geneza protestantyzmu, postać Marcina Lutra, problemy polityczne i religijne. Spory z katolicyzmem dotyczące Matki Jezusa, sakramentów, doktrynalnej wartości nauczania Kościoła oraz władzy papieża. Pismo Święte jako fundament wiary każdego chrześcijanina, koncepcja osobistej interpretacji Biblii. Rozwój i odmiany protestantyzmu (anabaptyści, anglikanie, luteranie, kalwini).

6. Islam: święta księga islamu - Koran. Pięć filarów islamu (wyznanie wiary, modlitwa, post, jałmużna, pielgrzymka do Mekki). Hadisy, prawo szari`a, stosunek islamu do innych religii monoteistycznych, ich świętych ksiąg i proroków (Tora, Ewangelia, Abraham, Mojżesz i Jezus). Geneza historyczna islamu, postać Mahometa (jego podróż i objawienie) i rola kalifa. Wspólnota Ummy - różnych ludów przynależnych do islamu. Dwie główne formy islamu - sunnizm i szyizm. Dogmaty islamu (wiara w jedynego Boga, jego aniołów, księgi, proroków, dzień ostatni, przeznaczenie - wolę bożą). Dżihad jako walka z sobą samym i walka zbrojna. Islam w średniowiecznej Europie, kalifat kordobański. Praktyka islamu: wybrane święta - Ramadan. Wyznawcy islamu w Polsce według Atlasu wierzeń w Polsce.

7. Religie wschodu: hinduizm i buddyzm.

Najstarsza religia ludzkości - hinduizm. Geneza hinduizmu, wywodzącego się z religii pierwotnych Indoeuropejczyków. Związek religii z kulturą indyjską i jego wpływ na kraje Azji Południowo-Wschodniej (Indochiny, Indonezja, Tajlandia). Święte księgi hinduizmu: Wedy i Upaniszady. Zasady hinduizmu. Morfologia wszechświata: jego cykliczność, podział na trzy poziomy świata, centrum-góra Meru. Morfologia bóstwa. Indyjska „trójca”: byt najwyższy Brahma i jego dwa wcielenia: Sziwa i Wisznu. Panteon pozostałych emanacji Brahmy. Koncepcja czasu, natura życia i śmierci. Przeznaczenie człowieka według hinduizmu: kołowrót wcieleń (samsara), karma i system kastowy. Kasta w hinduizmie jako zamknięta grupa endogamiczna z dziedziczną przynależnością (warna), historyczne pochodzenie kast, ich związek z tabu, nieczystością i skalaniem. Hierarchiczność kastowa i „niedotykalni” - wykluczeni poza obręb społeczeństwa. Praktyka hinduizmu: modlitwa, świątynia, pielgrzymka do źródeł Gangesu. „Święci” Sadhi i praktyka Jogi.

Buddyzm - czwarta po chrześcijaństwie, islamie i hinduizmie religia w dziejach ludzkości. Raczej prąd duchowy, niż system religijny, gdyż pojęcie Boga nie jest w nim ani wyraźne, ani konieczne. Buddyzm jako rodzaj filozofii, dążącej do Absolutu, równie dobrze wpasowującej się w praktyki tybetańskiego lamaizmu i kontemplacji japońskiego zen. Historia Buddyzmu: postać i nauczanie Siddhartha Gautama, Buddy czyli Przebudzonego, który odnalazł prawdę. Ewolucja historyczna Buddyzmu i jego azjatycka ekspansja. Cztery prawdy Buddyzmu. Buddyzm jako technika przeznaczona do opanowania zmysłów i wyobraźni, ciała i duszy. Praktyka Buddyzmu: droga do osiągnięcia wyzwolenia w nirwanie wymaga całkowitego oderwania od świata (podobieństwo do hinduizmu i różnica - zanegowanie systemu kastowego). Praktyka zen w buddyjskich klasztorach: dojście do oświecenia/prawdy poprzez medytację i odrzucenie zewnętrznego świata.

M. Malherebe, Religie ludzkości, Kraków 1995

A. Tokarczyk, Religie współczesnego świata, Warszawa 1978

K. Armstrong, Historia Boga. 4000 lat dziejów Boga w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie, Warszawa 1995

A. Żbikowski, Żydzi, Wrocław 1997

A. Unterman, Żydzi. Wiara i życie, Łódź 1989

G. Bessiere, Jezus. Nie oczekiwany Bóg, Wrocław 1995

M. U. Tworuschka, Chrześcijaństwo; Buddyzm (seria Religie Świata), Warszawa 2009,

J. Hani, Symbolika świątyni chrześcijańskiej, Kraków 1994

J. Keller, Prawosławie, Warszawa 1982

R. Waterstone, Indie, Warszawa 1996

M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, tom 3, Warszawa 1995

A. Tradigo, Ikony i święci prawosławni, Warszawa 2011

S. Zuffi, Nowy Testament. Postacie i epizody, Warszawa 2007

C. de Coapa, Stary Testament. Postacie I epizody, Warszawa 2007