Doktryny społeczno-polityczne

T

Możliwość uczestniczenia studentów w badaniach i licznych wydarzeniach (interesujące konferencje, debaty Tocquevilleowskie, wykłady gościnne naukowców polskich i zagranicznych) organizowanych przez Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im A. de Tocqueville'a oraz Koło Sympatyków Myśli Politycznej (adresy www i linki na stronie WPiA); związanych z Katedrą Doktryn Polityczno-Prawnych.

Możliwość korzystania z jedynego w Polsce księgozbioru przekazanego Centrum przez Liberty Fund i udostępnianego w czytelni Centrum.

Metodą kształcenia jest wykład, wzbogacony o elementy konwersatoryjne.

Cykl wykładu jest zakończony egzaminem pisemnym, w formie rozbudowanego i przekrojowego testu jednokrotnego wyboru, którego pytania dotyczą wszystkich wymienionych treści przedmiotu. Ocena zgodna z regulaminem studiów

I. Wprowadzenie

1. Metodologia doktryn społeczno-politycznych i przedmiot zainteresowania.

2. Doktryna społeczno-polityczna, a nurt myśli politycznej, ideologia, filozofia polityczno-prawna.

3. Rodzaje doktryn społeczno-politycznych.

4. Główne kategorie doktryn społeczno-politycznych.

5. Główne pojęcia doktryn społeczno-politycznych.

6. Zadania doktryn społeczno-politycznych i relacje wobec innych dyscyplin prawniczych.

II. Doktryny starożytne

1. Doktryny społeczno-polityczne Bliskiego Wschodu.

2. Wprowadzenie do doktryn starożytnej Grecji.

3. Demokracja ateńska i ruch sofistów.

4. Platon - państwo idealne.

5. Arystoteles - państwo jako najdoskonalsza ze wspólnot.

6. Szkoła cynicka i epikurejska - zwątpienie w wartość obywatelskiej wspólnoty.

7. Szkoła stoicka - rehabilitacja idei wspólnoty obywatelskiej.

8. Wczesne chrześcijaństwo – od pierwszych chrześcijan po szkołę aleksandryjską.

10. Państwo jako „bicz boży” - polityczna i prawna myśl świętego Augustyna.

III. Doktryny średniowieczne

1. Polityczna teologia średniowiecza.

2. Obóz cesarski, obóz papieski i doktryna monarchii narodowej - uniwersalizm i partykularyzm.

3. Jan z Salisbury i Dante Alighieri - średniowieczny spór o prymat władz.

4. Święty Tomasz z Akwinu - średniowieczna synteza myśli chrześcijańskiej.

5. Marsyliusz z Padwy - średniowieczna doktryna świecka.

IV. Doktryny renesansowe

1. Renesans – spektrum ideologii: od utopii do realizmu politycznego.

2. Tomasz Morus - renesansowa utopia.

3. Jean Bodin - koncepcja suwerenności władzy.

4. Myśl polityczna i prawna chrześcijańskich reformatorów.

5. Niccolo Machiavelli - początki realizmu politycznego.

V. Doktryny XVII wieku

1. Szkoła prawa natury - Grotius, Pufendorf, Spinoza.

2. Thomas Hobbes - kontraktualistyczne uzasadnienie absolutyzmu.

3. John Locke - początki liberalizmu politycznego.

VI. Doktryny oświeceniowe

1. Racjonalistyczna legitymizacja prawa i władzy politycznej.

2. Charles Louis Montesquieu - duch praw i trójpodział władzy.

3. Jean Jacques Rousseau- kontraktualizm i republikanizm.

4. Immanuel Kant - projekt wiecznego pokoju i retrybutywizm karny.

VII. Pomiędzy oświeceniem a współczesnością

a) Doktryny konserwatyzmu

1. Konserwatyzm jako oręż kontrrewolucji.

2. Joseph de Maistre - projekt absolutnej teokracji.

3. Edmund Burke - idea ciągłości pokoleń.

b) Doktryny liberalizmu

1. Liberalizm - apologia zdobyczy rewolucji.

2.Utylitaryzm - Jeremy Bentham i John Stuart Mill.

3. Herbert Spencer – pomiędzy darwinizmem społecznym a konserwatywnym liberalizmem.

c)Doktryny lewicowe

1. Socjalizm utopijny - rozwinięcie renesansowej egalitarnej utopii.

2. Marksizm - formuła socjalizmu "naukowego".

3. Eduard Bernstein - rewizja marksizmu jako fundament socjaldemokracji.

4. Anarchizm - od indywidualnego buntu do masowej rewolucji.

VIII. Doktryny współczesne

1. Totalitarne ideologie i ich prekursorzy.

2. Liberalizm XX w. – ideologiczne spektrum od doktryny Augusta von Hayeka po teorię po sprawiedliwości Johna Rawlsa.

3. Libertarianizm jako ukoronowanie indywidualistycznej wolności.

4. Katolicka Nauka Społeczna.

5. Komunitarianizm czyli powrót do idei wspólnoty.

6. Ekologizm i Feminizm – współczesne alternatywy ideologiczne

1. J. Baszkiewicz, F. Ryszka, Historia doktryn politycznych i prawnych

2. L. Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do końca XIX wieku

3. H. Izdebski, Historia myśli politycznej i prawnej

4. J. Kodrębski, Historia doktryn politycznych i prawnych

5. H. Olszewski - M. Zmierczak, Historia doktryn politycznych i prawnych

6. A Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych

7. H.Olszewski, K. Chojnicka, Historia doktryn politycznych i prawnych

Celem przedmiotu jest przedstawienie koncepcji dotyczących centralnych kategorii polityczno-prawnych, takich jak m.in., państwo i prawo, społeczeństwo i wspólnota polityczna, władza, własność, ustrój polityczny, sprawiedliwość, wolność oraz wizji miejsca człowieka w ich ramach. Celem wykładu jest wskazanie koncepcyjnej genezy, ciągłości oraz wewnętrznej struktury argumentacji nurtów dominujących we współczesnym dyskursie społecznym i politycznym. Wykład oferuje wprowadzenie do zachodnich doktryn społeczno-politycznych z perspektywy dorobku myśli starożytnej, nowożytnej i współczesnej.

Przedmiot prowadzony jest w trybie dwumodułowym, w którym podczas wykładu student zdobywa kwalifikacje z zakresu wiedzy, a podczas ćwiczeń doskonali umiejętności i kompetencje społeczne. Zaliczenie ćwiczeń jest konieczne, aby student mógł podejść do zdawania egzaminu.

Podstawową metodą kształcenia jest wykład konwencjonalny i problemowy, wzbogacony o elementy konwersatoryjne. Wykład stanowi słowne przekazywanie określonych treści kształcenia w postaci wypowiedzi ciągłej, usystematyzowanej, w przystępnej formie, zgodnej z zasadami logiki. Polega na podaniu gotowej wiedzy w naukowej postaci z uwzględnieniem terminologii właściwej doktrynom społeczno-politycznym. W zależności od realizowanej treści programowej, wykład może być także poświęcony omówieniu jakiegoś problemu, w tym sposobów oraz końcowego rozwiązania tego problemu. Cechuje go wówczas nawiązanie szerszego kontaktu wykładowcy ze słuchaczami, polegającego na uważnym, aktywnym śledzeniu wywodu wykładowcy i rozumowaniu równolegle z nauczycielem. Ponadto wykład połączony jest w pewnym stopniu z bezpośrednią aktywnością samych słuchaczy, skierowaną na rozwiązanie problemów teoretycznych lub praktycznych. Największą jego wartością jest udział studentów w poszukiwaniu odpowiedzi, dochodzeniu do prawdy i bronieniu własnego stanowiska. Wykład ten jest swoistym dialogiem pomiędzy wykładowcą a słuchaczami, którzy poprzez działanie dochodzą do rozwiązania problemu.

Ćwiczenia prowadzone są z zastosowaniem:

- metody problemowej, z wykorzystaniem jej różnych odmian, np. burzy mózgów;

- metody dyskusji (np. debata oxfordzka, panelowa, okrągłego stołu); metoda referatu połączona z metodami dyskusji, także np. w ramach czynnego udziału w studenckich konferencjach naukowych;

- metody obserwacji - uczestniczenie w konferencjach naukowych z zakresu doktryn społeczno-politycznych;

- metody projektu – polegającej na przygotowaniu i wygłoszeniu referatu, co sprzyja powiązaniu procesu dydaktycznego z naukowym.

Cykl wykładu jest zakończony egzaminem pisemnym, w formie rozbudowanego i przekrojowego testu jednokrotnego wyboru, którego pytania dotyczą wszystkich wymienionych treści przedmiotu (efekty kształcenia w zakresie wiedzy). Pozytywne zaliczenie egzaminu wiąże się z otrzymaniem ponad połowy punktów z testu. Warunkiem podejścia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia z ćwiczeń. Ocena zgodna z regulaminem studiów.

Na zaliczenie ćwiczenie składają się:

- obowiązkowe uczestnictwo w zajęciach;

- bieżąca weryfikacja wiedzy studenta w trakcie zajęć (efekty kształcenia w zakresie wiedzy);

- ocena poziomu aktywności na zajęciach, zwłaszcza udziału w dyskusjach, sposobu formułowania wypowiedzi, oparcia ich na założeniach doktryn społeczno-politycznych oraz własnej umiejętności logicznego wnioskowania i argumentacji (efekty w zakresie umiejętności i kompetencji społecznych);

- ocena samodzielności i oryginalności w formułowaniu poglądów (efekty w zakresie umiejętności i kompetencji społecznych);

- przygotowanie referatów i prac pisemnych (efekty w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych);

Kryteria oceniania:

5 - bardzo dobry – wyróżniające się osiągnięcia, student nie popełnia w zasadzie błędów merytorycznych ani formalnych, ewentualnie są to błędy sporadyczne i drobne;

4+ - dobry plus – osiągnięcia powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami;

4 - dobry - solidna praca, ale student popełnia zauważalne błędy;

3+ - dostateczny plus – osiągnięcia na średnim poziomie, zadowalające, ale ze znaczącymi błędami;

3 - dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria;

2 - niedostateczny – student wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

I. Wprowadzenie

1. Metodologia doktryn społeczno-politycznych i przedmiot ich zainteresowania (główne kategorie i pojęcia występujące w doktrynach społeczno-politycznych).

2. Rodzaje doktryn społeczno-politycznych.

3. Funkcje doktryn społeczno-politycznych i ich relacje z innymi dyscyplinami prawniczymi.

II. Doktryny starożytne

1. Wprowadzenie do doktryn starożytnej Grecji.

2. Demokracja ateńska i ruch sofistów.

3. Platon - państwo idealne.

4. Arystoteles - państwo jako najdoskonalsza ze wspólnot.

5. Szkoła cynicka i epikurejska - zwątpienie w wartość obywatelskiej wspólnoty.

6. Szkoła stoicka oraz Cyceron - rehabilitacja idei wspólnoty obywatelskiej.

7. Wczesne chrześcijaństwo – od pierwszych chrześcijan po szkołę aleksandryjską.

8. Św. Augustyn - państwo jako „bicz boży”.

III. Doktryny średniowieczne

1. Polityczna teologia średniowiecza.

2. Obóz cesarski, obóz papieski i doktryna monarchii narodowej - uniwersalizm i partykularyzm.

3. Jan z Salisbury i Dante Alighieri - średniowieczny spór o prymat władz.

4. Święty Tomasz z Akwinu - średniowieczna synteza myśli chrześcijańskiej.

5. Marsyliusz z Padwy - średniowieczna doktryna świecka.

IV. Doktryny renesansowe

1. Renesans – spektrum doktryn epoki: od utopii do realizmu politycznego.

2. Tomasz Morus - renesansowa utopia.

3. Niccolo Machiavelli - początki realizmu politycznego.

4. Myśl polityczna i prawna reformacji.

5. Jean Bodin - koncepcja suwerenności władzy

V. Doktryny XVII wieku

1. Szkoła prawa natury - Grotius, Pufendorf, Spinoza.

2. Thomas Hobbes - kontraktualistyczne uzasadnienie absolutyzmu.

3. John Locke - początki liberalizmu politycznego.

VI. Doktryny oświeceniowe

1. Racjonalistyczna legitymizacja prawa i władzy politycznej.

2. Charles Louis Montesquieu - duch praw i trójpodział władzy.

3. Jean Jacques Rousseau- kontraktualizm i republikanizm.

4. Immanuel Kant - projekt wiecznego pokoju i retrybutywizm karny.

VII. Pomiędzy oświeceniem a współczesnością

a) Doktryny konserwatyzmu

1. Konserwatyzm – podstawowe założenia nurtu politycznego.

2. Edmund Burke - idea ciągłości pokoleń.

3. Joseph de Maistre - projekt absolutnej teokracji.

b) Doktryny liberalizmu

1. Liberalizm - podstawowe założenia nurtu politycznego.

2.Utylitaryzm - Jeremy Bentham i John Stuart Mill.

3. Herbert Spencer – pomiędzy darwinizmem społecznym a konserwatywnym liberalizmem.

c)Doktryny lewicowe

1. Podstawowe założenia doktryn lewicowych

2. Socjalizm utopijny - rozwinięcie renesansowej egalitarnej utopii.

3. Marksizm - formuła socjalizmu "naukowego".

4. Reformizm i rewizjonizm – ewolucja doktryn lewicowych stanowiących fundament socjaldemokracji.

4. Anarchizm - od indywidualnego buntu do masowej rewolucji.

VIII. Doktryny współczesne

1. Totalitarne ideologie i ich prekursorzy.

2. Liberalizm XX w. – ideologiczne spektrum od doktryny Augusta von Hayeka po teorię po sprawiedliwości Johna Rawlsa.

3. Libertarianizm - ukoronowanie wolności jednostki.

4. Katolicka Nauka Społeczna – personalizm i neotomizm.

5. Komunitarianizm – powrót do idei wspólnoty.

6. Ekologizm i Feminizm – współczesne alternatywy ideologiczne

Prowadzący przedmiot ustala, które z wymienionych treści kształcenia zostaną omówione na wykładzie, które będą stanowić zakres materiału realizowanego na ćwiczeniach, a które student samodzielnie opracuje przed przystąpieniem do egzaminu.

Literatura podstawowa:

1. L. Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, Warszawa 2012.

2. H. Izdebski, Historia myśli politycznej i prawnej, Warszawa 2013.

3. H. Olszewski - M. Zmierczak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 1994.

4. H. Olszewski, K. Chojnicka, Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 2004.

5. A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2013.

Literatura uzupełniająca:

1. K. Chojnicka, W. Kozub - Ciembroniewicz, Doktryny polityczne XIX i XX wieku, Kraków 2000.

2. L. Dubel, J. Kostrubiec, G. Ławnikowicz, M. Łuszczyńska, W. Więcław (wybór i opracowanie), Historia doktryn politycznych i prawnych do początku XX wieku. Materiały źródłowe, Lublin 2003.

3. Z. Rau, Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX wieku, Warszawa 2000.

4. A. Szahaj, M. Jakubowski, Filozofia polityki, Warszawa 2005.

Celem przedmiotu jest przedstawienie koncepcji dotyczących centralnych kategorii polityczno-prawnych, takich jak m.in., państwo i prawo, społeczeństwo i wspólnota polityczna, władza, własność, ustrój polityczny, sprawiedliwość, wolność oraz wizji miejsca człowieka w ich ramach. Celem wykładu jest wskazanie koncepcyjnej genezy, ciągłości oraz wewnętrznej struktury argumentacji nurtów dominujących we współczesnym dyskursie społecznym i politycznym. Wykład oferuje wprowadzenie do zachodnich doktryn społeczno-politycznych z perspektywy dorobku myśli starożytnej, nowożytnej i współczesnej.

Przedmiot prowadzony jest w trybie dwumodułowym, w którym podczas wykładu student zdobywa kwalifikacje z zakresu wiedzy, a podczas ćwiczeń doskonali umiejętności i kompetencje społeczne. Zaliczenie ćwiczeń jest konieczne, aby student mógł podejść do zdawania egzaminu.

Podstawową metodą kształcenia jest wykład konwencjonalny i problemowy, wzbogacony o elementy konwersatoryjne. Wykład stanowi słowne przekazywanie określonych treści kształcenia w postaci wypowiedzi ciągłej, usystematyzowanej, w przystępnej formie, zgodnej z zasadami logiki. Polega na podaniu gotowej wiedzy w naukowej postaci z uwzględnieniem terminologii właściwej doktrynom społeczno-politycznym. W zależności od realizowanej treści programowej, wykład może być także poświęcony omówieniu jakiegoś problemu, w tym sposobów oraz końcowego rozwiązania tego problemu. Cechuje go wówczas nawiązanie szerszego kontaktu wykładowcy ze słuchaczami, polegającego na uważnym, aktywnym śledzeniu wywodu wykładowcy i rozumowaniu równolegle z nauczycielem. Ponadto wykład połączony jest w pewnym stopniu z bezpośrednią aktywnością samych słuchaczy, skierowaną na rozwiązanie problemów teoretycznych lub praktycznych. Największą jego wartością jest udział studentów w poszukiwaniu odpowiedzi, dochodzeniu do prawdy i bronieniu własnego stanowiska. Wykład ten jest swoistym dialogiem pomiędzy wykładowcą a słuchaczami, którzy poprzez działanie dochodzą do rozwiązania problemu.

Ćwiczenia prowadzone są z zastosowaniem:

- metody problemowej, z wykorzystaniem jej różnych odmian, np. burzy mózgów;

- metody dyskusji (np. debata oxfordzka, panelowa, okrągłego stołu); metoda referatu połączona z metodami dyskusji, także np. w ramach czynnego udziału w studenckich konferencjach naukowych;

- metody obserwacji - uczestniczenie w konferencjach naukowych z zakresu doktryn społeczno-politycznych;

- metody projektu – polegającej na przygotowaniu i wygłoszeniu referatu, co sprzyja powiązaniu procesu dydaktycznego z naukowym.

Cykl wykładu jest zakończony egzaminem pisemnym, w formie rozbudowanego i przekrojowego testu jednokrotnego wyboru, którego pytania dotyczą wszystkich wymienionych treści przedmiotu (efekty kształcenia w zakresie wiedzy). Pozytywne zaliczenie egzaminu wiąże się z otrzymaniem ponad połowy punktów z testu. Warunkiem podejścia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia z ćwiczeń. Ocena zgodna z regulaminem studiów.

Na zaliczenie ćwiczenie składają się:

- obowiązkowe uczestnictwo w zajęciach;

- bieżąca weryfikacja wiedzy studenta w trakcie zajęć (efekty kształcenia w zakresie wiedzy);

- ocena poziomu aktywności na zajęciach, zwłaszcza udziału w dyskusjach, sposobu formułowania wypowiedzi, oparcia ich na założeniach doktryn społeczno-politycznych oraz własnej umiejętności logicznego wnioskowania i argumentacji (efekty w zakresie umiejętności i kompetencji społecznych);

- ocena samodzielności i oryginalności w formułowaniu poglądów (efekty w zakresie umiejętności i kompetencji społecznych);

- przygotowanie referatów i prac pisemnych (efekty w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych);

Kryteria oceniania:

5 - bardzo dobry – wyróżniające się osiągnięcia, student nie popełnia w zasadzie błędów merytorycznych ani formalnych, ewentualnie są to błędy sporadyczne i drobne;

4+ - dobry plus – osiągnięcia powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami;

4 - dobry - solidna praca, ale student popełnia zauważalne błędy;

3+ - dostateczny plus – osiągnięcia na średnim poziomie, zadowalające, ale ze znaczącymi błędami;

3 - dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria;

2 - niedostateczny – student wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

I. Wprowadzenie

1. Metodologia doktryn społeczno-politycznych i przedmiot ich zainteresowania (główne kategorie i pojęcia występujące w doktrynach społeczno-politycznych).

2. Rodzaje doktryn społeczno-politycznych.

3. Funkcje doktryn społeczno-politycznych i ich relacje z innymi dyscyplinami prawniczymi.

II. Doktryny starożytne

1. Wprowadzenie do doktryn starożytnej Grecji.

2. Demokracja ateńska i ruch sofistów.

3. Platon - państwo idealne.

4. Arystoteles - państwo jako najdoskonalsza ze wspólnot.

5. Szkoła cynicka i epikurejska - zwątpienie w wartość obywatelskiej wspólnoty.

6. Szkoła stoicka oraz Cyceron - rehabilitacja idei wspólnoty obywatelskiej.

7. Wczesne chrześcijaństwo – od pierwszych chrześcijan po szkołę aleksandryjską.

8. Św. Augustyn - państwo jako „bicz boży”.

III. Doktryny średniowieczne

1. Polityczna teologia średniowiecza.

2. Obóz cesarski, obóz papieski i doktryna monarchii narodowej - uniwersalizm i partykularyzm.

3. Jan z Salisbury i Dante Alighieri - średniowieczny spór o prymat władz.

4. Święty Tomasz z Akwinu - średniowieczna synteza myśli chrześcijańskiej.

5. Marsyliusz z Padwy - średniowieczna doktryna świecka.

IV. Doktryny renesansowe

1. Renesans – spektrum doktryn epoki: od utopii do realizmu politycznego.

2. Tomasz Morus - renesansowa utopia.

3. Niccolo Machiavelli - początki realizmu politycznego.

4. Myśl polityczna i prawna reformacji.

5. Jean Bodin - koncepcja suwerenności władzy

V. Doktryny XVII wieku

1. Szkoła prawa natury - Grotius, Pufendorf, Spinoza.

2. Thomas Hobbes - kontraktualistyczne uzasadnienie absolutyzmu.

3. John Locke - początki liberalizmu politycznego.

VI. Doktryny oświeceniowe

1. Racjonalistyczna legitymizacja prawa i władzy politycznej.

2. Charles Louis Montesquieu - duch praw i trójpodział władzy.

3. Jean Jacques Rousseau- kontraktualizm i republikanizm.

4. Immanuel Kant - projekt wiecznego pokoju i retrybutywizm karny.

VII. Pomiędzy oświeceniem a współczesnością

a) Doktryny konserwatyzmu

1. Konserwatyzm – podstawowe założenia nurtu politycznego.

2. Edmund Burke - idea ciągłości pokoleń.

3. Joseph de Maistre - projekt absolutnej teokracji.

b) Doktryny liberalizmu

1. Liberalizm - podstawowe założenia nurtu politycznego.

2.Utylitaryzm - Jeremy Bentham i John Stuart Mill.

3. Herbert Spencer – pomiędzy darwinizmem społecznym a konserwatywnym liberalizmem.

c)Doktryny lewicowe

1. Podstawowe założenia doktryn lewicowych

2. Socjalizm utopijny - rozwinięcie renesansowej egalitarnej utopii.

3. Marksizm - formuła socjalizmu "naukowego".

4. Reformizm i rewizjonizm – ewolucja doktryn lewicowych stanowiących fundament socjaldemokracji.

4. Anarchizm - od indywidualnego buntu do masowej rewolucji.

VIII. Doktryny współczesne

1. Totalitarne ideologie i ich prekursorzy.

2. Liberalizm XX w. – ideologiczne spektrum od doktryny Augusta von Hayeka po teorię po sprawiedliwości Johna Rawlsa.

3. Libertarianizm - ukoronowanie wolności jednostki.

4. Katolicka Nauka Społeczna – personalizm i neotomizm.

5. Komunitarianizm – powrót do idei wspólnoty.

6. Ekologizm i Feminizm – współczesne alternatywy ideologiczne

Prowadzący przedmiot ustala, które z wymienionych treści kształcenia zostaną omówione na wykładzie, które będą stanowić zakres materiału realizowanego na ćwiczeniach, a które student samodzielnie opracuje przed przystąpieniem do egzaminu.

Literatura podstawowa:

1. L. Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, Warszawa 2012.

2. H. Izdebski, Historia myśli politycznej i prawnej, Warszawa 2013.

3. H. Olszewski - M. Zmierczak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 1994.

4. H. Olszewski, K. Chojnicka, Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 2004.

5. A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2013.

Literatura uzupełniająca:

1. K. Chojnicka, W. Kozub - Ciembroniewicz, Doktryny polityczne XIX i XX wieku, Kraków 2000.

2. L. Dubel, J. Kostrubiec, G. Ławnikowicz, M. Łuszczyńska, W. Więcław (wybór i opracowanie), Historia doktryn politycznych i prawnych do początku XX wieku. Materiały źródłowe, Lublin 2003.

3. Z. Rau, Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX wieku, Warszawa 2000.

4. A. Szahaj, M. Jakubowski, Filozofia polityki, Warszawa 2005.