Finanse publiczne

Liczba punktów ECTS określona jest w planie studiów (siatce godzin), dostępnym na stronie internetowej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.

1) wykład problemowo-informacyjny;

2) ćwiczenia - metoda ćwiczeniowa; analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

Egzamin pisemny sprawdzający efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie:

- kolokwium, testów sprawdzających efekty kształcenia w zakresie wiedzy,

- aktywności na zajęciach, w tym przygotowanych referatów i innych prac,

- innych kryteriów ustalonych przez osoby prowadzące ćwiczenia - służą sprawdzeniu efektów kształcenia w zakresie umiejętności i postaw.

Kryteria oceniania

5 bardzo dobry – wyróżniająca się praca, bez błędów merytorycznych i formalnych (dopuszczalne sporadyczne drobne usterki formalne)

4+ dobry plus – praca powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami

4 dobry - solidna praca, ale z szeregiem zauważalnych błędów

3+ dostateczny plus – praca na średnim poziomie, zadowalająca, ale ze znaczącymi błędami

3 dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria

2 niedostateczny – praca wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

Testy sprawdzające wiedzę z omawianych na zajęciach zagadnień, analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

część I – wprowadzenie

1. Finanse publiczne a prawo finansowe – nauki ekonomiczne, a nauki prawne. Znaczenie prawnego unormowania finansów publicznych – prawo a polityka, demokracja a rządy prawa w zakresie zarządzania finansowego państwem.

2. Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna za zarządzanie finansami.

3. Państwo jako podmiot suwerenności finansowej. Podmioty ponadnarodowe i międzynarodowe, a suwerenność finansowa państwa.

Część II – konstytucja, a finanse publiczne

1. Pojęcie finansów publicznych, podmioty finansów publicznych, pojęcie operacji pieniężnych. Gromadzenie i wydatkowanie środków przez podmioty publiczne, a prowadzenie gospodarki finansowej. Finanse publiczne a prywatne. Suwerenność finansowa państwa i jej atrybuty, zbywalne i niezbywalne. Samoograniczenie i ograniczenie władzy finansowej. Rozwój nauki skarbowości i prawa finansowego.

2. Ustrój państwa a zasady dzielenia się władzą finansową. Pojęcie autonomii i decentralizacji finansowej. Znaczenie art. 16 konstytucji w związku z art. 165 i 168. Decentralizacja wydatkowa. Dopuszczalność nadzoru legalnego nad samorządem terytorialnym. Podział władz a wyrażona w konstytucji zasada koncentracji w zarządzaniu gospodarką finansową państwa. Pojęcie dekoncentracji finansowej i publiczno-prawnego zlecania zadań. Dopuszczalność nadzoru funkcjonalnego. Wewnętrzny transfer środków.

3. Zakres finansów publicznych. Funkcje finansów publicznych. Pojęcie funkcji fiskalnej państwa i jej wyraz konstytucyjny. Danina a kara, danina jako podstawowy obowiązek obywatelski będący wynikiem umowy społecznej. Interwencyjne oddziaływanie państwa – pojęcie, granice. Funkcja kontrolna.

4. Pojęcie zarządzania finansami publicznymi, „spraw finansowych” – jako przedmiotu prawotwórstwa oraz działalności organów finansowych. Ustrój finansowy państwa, prawo organiczne, władztwo dyskrecjonalne w zakresie wydatków publicznych. Pojęcie reglamentacji prawno-finansowej jako podstawy prowadzenia gospodarki finansowej.

5. Konstytucyjny zakres regulacji finansów publicznych. Pojęcie konstytucjonalizacji. Samowola finansowa, restrykcje finansowe. Prawo finansowe, cechy reglamentacji prawnej, zakres, części składowe a „podsystemy” w prawie finansowym. Zakres finansów publicznych, a zakres prawa finansowego. Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa.

Część III – system budżetowy państwa i samorządu terytorialnego

1. Definicja i cechy konstytutywne budżetu jako publicznego planu finansowego. Charakter planowy, finansowy, dochodowo-wydatkowy, podstawowy, roczny i jawny tego planu, a tzw. zasady budżetowe wysuwane w doktrynie. Budżet a ustawa budżetowa. Pojęcie materii budżetowej, procedury budżetowej jako szczególnej procedury legislacyjnej. Znaczenie art. 219 konstytucji dla miejsca ustawy budżetowej w systemie źródeł prawa (formalny i szczególny charakter ustawy budżetowej).

2. Budżety różnych podmiotów publicznych. Charakter prawny budżetu w ustawodawstwie polskim. Budżet a Skarb Państwa, budżet j.s.t. a jej majątek. Podział na budżet bieżący i majątkowy. Charakter prawny strony dochodowej i wydatkowej. Zagadnienie praw podmiotowych do wydatków publicznych. Pojęcie subwencji i dotacji.

3. Struktura budżetu – budżet, a gospodarka finansowa innych państwowych i komunalnych jednostek sektora finansów publicznych, pojęcie tzw. gospodarki pozabudżetowej, funduszy celowych. Struktura organizacyjna budżetu: pojęcie organu budżetowego – zadania i kredytu budżetowego. Funkcje ustrojowo-polityczne klasyfikacji podmiotowej i przedmiotowej. Zakres czasowy obowiązywania ustawy budżetowej.

4. Procedura opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej. Odrębności proceduralne. Pojęcie obładowywania treściowego i czasowego ustawy budżetowej. Pojęcie wykonywania budżetu. Absolutorium.

5. Charakterystyka budżetu samorządowego. Zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetu j.s.t, a uprawnienia i obowiązki organów budżetowych. Dochody gmin, ich zadania i wydatki. Pojęcie samodzielności finansowej j.s.t. Pojęcie nadzoru legalnego nad gospodarką finansową j.s.t. (sprawy finansowe a sprawy budżetowe). Pojęcie ustalenia zastępczego.

6. Zasady podziału dochodów i wydatków pomiędzy budżet państwa a budżety samorządowe. Systematyka i typologia tych dochodów i wydatków, pojęcie podziału, udziału, subwencji i dotacji. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Znaczenie art. 165, 167 i 168 konstytucji oraz art. 9 EKST (tzw. standardy minimalne).

7. Pojęcie państwowego długu publicznego, deficytu budżetowego, procedury ostrożnościowe i sanacyjne w tym zakresie.

Część IV - Ogólna nauka o daninach publicznych

1. Pojęcie daniny w świetle art. 84 i 217 konstytucji jako podstawowego obowiązku obywatelskiego. Powszechność, obiektywność i automatyczność ciążenia obowiązku daninowego. Ogólność przeznaczenia, cel fiskalny jako wyróżniający daniny od sankcji karnych i administracyjnych, tzw. podatki dławiące. Klasyfikacja konstytucyjna danin a art. 2 Ordynacji podatkowej. Cechy opłaty publiczno-prawnej, pojęcie związku przyczynowego w takiej opłacie, pojęcie cła, długu celnego a obowiązku podatkowego. Art. 4 a art. 6 O.p.

2. Elementy konstrukcyjne podatku w świetle art. 217 konstytucji. Normatywny charakter podatku. Hipoteza normy prawnopodatkowej. Pojęcie podmiotów w prawie podatkowym, znaczenie art. 7 O.p. Łączne opodatkowanie małżonków, inne konstrukcje zmieniające systemowe pojęcie podmiotowości prawnej. Przedmiot a źródło opodatkowania. Znaczenie źródła dla konstruowania podatkowego stanu faktycznego. Znaczenie prawne faktycznego przebiegu zjawisk gospodarczych. Klasyfikacja ekonomiczna podatków.

3. Przedmiot a podstawa i stawka. Pojęcie jednej i jedynej kwoty podatku. Odstąpienie od ustalania rzeczywistej podstawy opodatkowania, przyczyny i cechy - art. 10, art. 23 O.p., inne przykłady. Proste i złożone podatkowe stany faktyczne i skutki tej klasyfikacji dla powstawania zobowiązań podatkowych. Art. 21 O.p. Obowiązki instrumentalne zmierzające do ujawnienia obowiązku podatkowego. Art. 3 ust. 4 i 5 O.p., informacje podatkowe.

4. Zobowiązanie podatkowe a zobowiązanie podatkowo-zaliczkowe - art. 5 O.p. Pojęcie ulgi w konstytucji i w świetle art. 3 pkt 6 O.p. Charakter prawny terminu. Przyczyny oraz formy odstąpienia od ustalania lub poboru podatku. Płatność w ratach, rozłożenie na raty, odroczenie terminu.

5. Klasyfikacja podatków, podatki bezpośrednie i pośrednie. Przerzucalność podatkowa

Część V – System bankowy

1. Wprowadzenie do ustroju pieniężnego państwa polskiego. Funkcje NBP, Rady Polityki Pieniężnej. Formy ich realizacji.

2. Zagadnienie nadzoru bankowego. Informacja o prawie dewizowym.

Literatura zalecana:

1. S.Owsiak: Finanse publiczne, teoria i praktyka, Warszawa 2006,

2. W.Wójtowicz, (red.): Zarys finansów publicznych i prawo finansowe, Warszawa, 2005,

3. C.Kosikowski, E.Ruśkowski, (red.): Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa, 2003,

4. E.Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe, finanse publiczne, wyd.V, Warszawa 2007

5.A. Wernik, Finanse publiczne, Warszawa 2011,

Liczba punktów ECTS określona jest w planie studiów (siatce godzin), dostępnym na stronie internetowej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.

1) wykład problemowo-informacyjny;

2) ćwiczenia - metoda ćwiczeniowa; analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

Egzamin pisemny sprawdzający efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie:

- kolokwium, testów sprawdzających efekty kształcenia w zakresie wiedzy,

- aktywności na zajęciach, w tym przygotowanych referatów i innych prac,

- innych kryteriów ustalonych przez osoby prowadzące ćwiczenia - służą sprawdzeniu efektów kształcenia w zakresie umiejętności i postaw.

Kryteria oceniania

5 bardzo dobry – wyróżniająca się praca, bez błędów merytorycznych i formalnych (dopuszczalne sporadyczne drobne usterki formalne)

4+ dobry plus – praca powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami

4 dobry - solidna praca, ale z szeregiem zauważalnych błędów

3+ dostateczny plus – praca na średnim poziomie, zadowalająca, ale ze znaczącymi błędami

3 dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria

2 niedostateczny – praca wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

Testy sprawdzające wiedzę z omawianych na zajęciach zagadnień, analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

część I – wprowadzenie

1. Finanse publiczne a prawo finansowe – nauki ekonomiczne, a nauki prawne. Znaczenie prawnego unormowania finansów publicznych – prawo a polityka, demokracja a rządy prawa w zakresie zarządzania finansowego państwem.

2. Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna za zarządzanie finansami.

3. Państwo jako podmiot suwerenności finansowej. Podmioty ponadnarodowe i międzynarodowe, a suwerenność finansowa państwa.

Część II – konstytucja, a finanse publiczne

1. Pojęcie finansów publicznych, podmioty finansów publicznych, pojęcie operacji pieniężnych. Gromadzenie i wydatkowanie środków przez podmioty publiczne, a prowadzenie gospodarki finansowej. Finanse publiczne a prywatne. Suwerenność finansowa państwa i jej atrybuty, zbywalne i niezbywalne. Samoograniczenie i ograniczenie władzy finansowej. Rozwój nauki skarbowości i prawa finansowego.

2. Ustrój państwa a zasady dzielenia się władzą finansową. Pojęcie autonomii i decentralizacji finansowej. Znaczenie art. 16 konstytucji w związku z art. 165 i 168. Decentralizacja wydatkowa. Dopuszczalność nadzoru legalnego nad samorządem terytorialnym. Podział władz a wyrażona w konstytucji zasada koncentracji w zarządzaniu gospodarką finansową państwa. Pojęcie dekoncentracji finansowej i publiczno-prawnego zlecania zadań. Dopuszczalność nadzoru funkcjonalnego. Wewnętrzny transfer środków.

3. Zakres finansów publicznych. Funkcje finansów publicznych. Pojęcie funkcji fiskalnej państwa i jej wyraz konstytucyjny. Danina a kara, danina jako podstawowy obowiązek obywatelski będący wynikiem umowy społecznej. Interwencyjne oddziaływanie państwa – pojęcie, granice. Funkcja kontrolna.

4. Pojęcie zarządzania finansami publicznymi, „spraw finansowych” – jako przedmiotu prawotwórstwa oraz działalności organów finansowych. Ustrój finansowy państwa, prawo organiczne, władztwo dyskrecjonalne w zakresie wydatków publicznych. Pojęcie reglamentacji prawno-finansowej jako podstawy prowadzenia gospodarki finansowej.

5. Konstytucyjny zakres regulacji finansów publicznych. Pojęcie konstytucjonalizacji. Samowola finansowa, restrykcje finansowe. Prawo finansowe, cechy reglamentacji prawnej, zakres, części składowe a „podsystemy” w prawie finansowym. Zakres finansów publicznych, a zakres prawa finansowego. Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa.

Część III – system budżetowy państwa i samorządu terytorialnego

1. Definicja i cechy konstytutywne budżetu jako publicznego planu finansowego. Charakter planowy, finansowy, dochodowo-wydatkowy, podstawowy, roczny i jawny tego planu, a tzw. zasady budżetowe wysuwane w doktrynie. Budżet a ustawa budżetowa. Pojęcie materii budżetowej, procedury budżetowej jako szczególnej procedury legislacyjnej. Znaczenie art. 219 konstytucji dla miejsca ustawy budżetowej w systemie źródeł prawa (formalny i szczególny charakter ustawy budżetowej).

2. Budżety różnych podmiotów publicznych. Charakter prawny budżetu w ustawodawstwie polskim. Budżet a Skarb Państwa, budżet j.s.t. a jej majątek. Podział na budżet bieżący i majątkowy. Charakter prawny strony dochodowej i wydatkowej. Zagadnienie praw podmiotowych do wydatków publicznych. Pojęcie subwencji i dotacji.

3. Struktura budżetu – budżet, a gospodarka finansowa innych państwowych i komunalnych jednostek sektora finansów publicznych, pojęcie tzw. gospodarki pozabudżetowej, funduszy celowych. Struktura organizacyjna budżetu: pojęcie organu budżetowego – zadania i kredytu budżetowego. Funkcje ustrojowo-polityczne klasyfikacji podmiotowej i przedmiotowej. Zakres czasowy obowiązywania ustawy budżetowej.

4. Procedura opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej. Odrębności proceduralne. Pojęcie obładowywania treściowego i czasowego ustawy budżetowej. Pojęcie wykonywania budżetu. Absolutorium.

5. Charakterystyka budżetu samorządowego. Zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetu j.s.t, a uprawnienia i obowiązki organów budżetowych. Dochody gmin, ich zadania i wydatki. Pojęcie samodzielności finansowej j.s.t. Pojęcie nadzoru legalnego nad gospodarką finansową j.s.t. (sprawy finansowe a sprawy budżetowe). Pojęcie ustalenia zastępczego.

6. Zasady podziału dochodów i wydatków pomiędzy budżet państwa a budżety samorządowe. Systematyka i typologia tych dochodów i wydatków, pojęcie podziału, udziału, subwencji i dotacji. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Znaczenie art. 165, 167 i 168 konstytucji oraz art. 9 EKST (tzw. standardy minimalne).

7. Pojęcie państwowego długu publicznego, deficytu budżetowego, procedury ostrożnościowe i sanacyjne w tym zakresie.

Część IV - Ogólna nauka o daninach publicznych

1. Pojęcie daniny w świetle art. 84 i 217 konstytucji jako podstawowego obowiązku obywatelskiego. Powszechność, obiektywność i automatyczność ciążenia obowiązku daninowego. Ogólność przeznaczenia, cel fiskalny jako wyróżniający daniny od sankcji karnych i administracyjnych, tzw. podatki dławiące. Klasyfikacja konstytucyjna danin a art. 2 Ordynacji podatkowej. Cechy opłaty publiczno-prawnej, pojęcie związku przyczynowego w takiej opłacie, pojęcie cła, długu celnego a obowiązku podatkowego. Art. 4 a art. 6 O.p.

2. Elementy konstrukcyjne podatku w świetle art. 217 konstytucji. Normatywny charakter podatku. Hipoteza normy prawnopodatkowej. Pojęcie podmiotów w prawie podatkowym, znaczenie art. 7 O.p. Łączne opodatkowanie małżonków, inne konstrukcje zmieniające systemowe pojęcie podmiotowości prawnej. Przedmiot a źródło opodatkowania. Znaczenie źródła dla konstruowania podatkowego stanu faktycznego. Znaczenie prawne faktycznego przebiegu zjawisk gospodarczych. Klasyfikacja ekonomiczna podatków.

3. Przedmiot a podstawa i stawka. Pojęcie jednej i jedynej kwoty podatku. Odstąpienie od ustalania rzeczywistej podstawy opodatkowania, przyczyny i cechy - art. 10, art. 23 O.p., inne przykłady. Proste i złożone podatkowe stany faktyczne i skutki tej klasyfikacji dla powstawania zobowiązań podatkowych. Art. 21 O.p. Obowiązki instrumentalne zmierzające do ujawnienia obowiązku podatkowego. Art. 3 ust. 4 i 5 O.p., informacje podatkowe.

4. Zobowiązanie podatkowe a zobowiązanie podatkowo-zaliczkowe - art. 5 O.p. Pojęcie ulgi w konstytucji i w świetle art. 3 pkt 6 O.p. Charakter prawny terminu. Przyczyny oraz formy odstąpienia od ustalania lub poboru podatku. Płatność w ratach, rozłożenie na raty, odroczenie terminu.

5. Klasyfikacja podatków, podatki bezpośrednie i pośrednie. Przerzucalność podatkowa

Część V – System bankowy

1. Wprowadzenie do ustroju pieniężnego państwa polskiego. Funkcje NBP, Rady Polityki Pieniężnej. Formy ich realizacji.

2. Zagadnienie nadzoru bankowego. Informacja o prawie dewizowym.

Literatura zalecana:

1. S.Owsiak: Finanse publiczne, teoria i praktyka, Warszawa 2006,

2. W.Wójtowicz, (red.): Zarys finansów publicznych i prawo finansowe, Warszawa, 2005,

3. C.Kosikowski, E.Ruśkowski, (red.): Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa, 2003,

4. E.Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe, finanse publiczne, wyd.V, Warszawa 2007

5.A. Wernik, Finanse publiczne, Warszawa 2011,

Liczba punktów ECTS określona jest w planie studiów (siatce godzin), dostępnym na stronie internetowej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.

1) wykład problemowo-informacyjny;

2) ćwiczenia - metoda ćwiczeniowa; analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

Egzamin pisemny sprawdzający efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie:

- kolokwium, testów sprawdzających efekty kształcenia w zakresie wiedzy,

- aktywności na zajęciach, w tym przygotowanych referatów i innych prac,

- innych kryteriów ustalonych przez osoby prowadzące ćwiczenia - służą sprawdzeniu efektów kształcenia w zakresie umiejętności i postaw.

Kryteria oceniania

5 bardzo dobry – wyróżniająca się praca, bez błędów merytorycznych i formalnych (dopuszczalne sporadyczne drobne usterki formalne)

4+ dobry plus – praca powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami

4 dobry - solidna praca, ale z szeregiem zauważalnych błędów

3+ dostateczny plus – praca na średnim poziomie, zadowalająca, ale ze znaczącymi błędami

3 dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria

2 niedostateczny – praca wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

Testy sprawdzające wiedzę z omawianych na zajęciach zagadnień, analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

część I – wprowadzenie

1. Finanse publiczne a prawo finansowe – nauki ekonomiczne, a nauki prawne. Znaczenie prawnego unormowania finansów publicznych – prawo a polityka, demokracja a rządy prawa w zakresie zarządzania finansowego państwem.

2. Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna za zarządzanie finansami.

3. Państwo jako podmiot suwerenności finansowej. Podmioty ponadnarodowe i międzynarodowe, a suwerenność finansowa państwa.

Część II – konstytucja, a finanse publiczne

1. Pojęcie finansów publicznych, podmioty finansów publicznych, pojęcie operacji pieniężnych. Gromadzenie i wydatkowanie środków przez podmioty publiczne, a prowadzenie gospodarki finansowej. Finanse publiczne a prywatne. Suwerenność finansowa państwa i jej atrybuty, zbywalne i niezbywalne. Samoograniczenie i ograniczenie władzy finansowej. Rozwój nauki skarbowości i prawa finansowego.

2. Ustrój państwa a zasady dzielenia się władzą finansową. Pojęcie autonomii i decentralizacji finansowej. Znaczenie art. 16 konstytucji w związku z art. 165 i 168. Decentralizacja wydatkowa. Dopuszczalność nadzoru legalnego nad samorządem terytorialnym. Podział władz a wyrażona w konstytucji zasada koncentracji w zarządzaniu gospodarką finansową państwa. Pojęcie dekoncentracji finansowej i publiczno-prawnego zlecania zadań. Dopuszczalność nadzoru funkcjonalnego. Wewnętrzny transfer środków.

3. Zakres finansów publicznych. Funkcje finansów publicznych. Pojęcie funkcji fiskalnej państwa i jej wyraz konstytucyjny. Danina a kara, danina jako podstawowy obowiązek obywatelski będący wynikiem umowy społecznej. Interwencyjne oddziaływanie państwa – pojęcie, granice. Funkcja kontrolna.

4. Pojęcie zarządzania finansami publicznymi, „spraw finansowych” – jako przedmiotu prawotwórstwa oraz działalności organów finansowych. Ustrój finansowy państwa, prawo organiczne, władztwo dyskrecjonalne w zakresie wydatków publicznych. Pojęcie reglamentacji prawno-finansowej jako podstawy prowadzenia gospodarki finansowej.

5. Konstytucyjny zakres regulacji finansów publicznych. Pojęcie konstytucjonalizacji. Samowola finansowa, restrykcje finansowe. Prawo finansowe, cechy reglamentacji prawnej, zakres, części składowe a „podsystemy” w prawie finansowym. Zakres finansów publicznych, a zakres prawa finansowego. Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa.

Część III – system budżetowy państwa i samorządu terytorialnego

1. Definicja i cechy konstytutywne budżetu jako publicznego planu finansowego. Charakter planowy, finansowy, dochodowo-wydatkowy, podstawowy, roczny i jawny tego planu, a tzw. zasady budżetowe wysuwane w doktrynie. Budżet a ustawa budżetowa. Pojęcie materii budżetowej, procedury budżetowej jako szczególnej procedury legislacyjnej. Znaczenie art. 219 konstytucji dla miejsca ustawy budżetowej w systemie źródeł prawa (formalny i szczególny charakter ustawy budżetowej).

2. Budżety różnych podmiotów publicznych. Charakter prawny budżetu w ustawodawstwie polskim. Budżet a Skarb Państwa, budżet j.s.t. a jej majątek. Podział na budżet bieżący i majątkowy. Charakter prawny strony dochodowej i wydatkowej. Zagadnienie praw podmiotowych do wydatków publicznych. Pojęcie subwencji i dotacji.

3. Struktura budżetu – budżet, a gospodarka finansowa innych państwowych i komunalnych jednostek sektora finansów publicznych, pojęcie tzw. gospodarki pozabudżetowej, funduszy celowych. Struktura organizacyjna budżetu: pojęcie organu budżetowego – zadania i kredytu budżetowego. Funkcje ustrojowo-polityczne klasyfikacji podmiotowej i przedmiotowej. Zakres czasowy obowiązywania ustawy budżetowej.

4. Procedura opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej. Odrębności proceduralne. Pojęcie obładowywania treściowego i czasowego ustawy budżetowej. Pojęcie wykonywania budżetu. Absolutorium.

5. Charakterystyka budżetu samorządowego. Zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetu j.s.t, a uprawnienia i obowiązki organów budżetowych. Dochody gmin, ich zadania i wydatki. Pojęcie samodzielności finansowej j.s.t. Pojęcie nadzoru legalnego nad gospodarką finansową j.s.t. (sprawy finansowe a sprawy budżetowe). Pojęcie ustalenia zastępczego.

6. Zasady podziału dochodów i wydatków pomiędzy budżet państwa a budżety samorządowe. Systematyka i typologia tych dochodów i wydatków, pojęcie podziału, udziału, subwencji i dotacji. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Znaczenie art. 165, 167 i 168 konstytucji oraz art. 9 EKST (tzw. standardy minimalne).

7. Pojęcie państwowego długu publicznego, deficytu budżetowego, procedury ostrożnościowe i sanacyjne w tym zakresie.

Część IV - Ogólna nauka o daninach publicznych

1. Pojęcie daniny w świetle art. 84 i 217 konstytucji jako podstawowego obowiązku obywatelskiego. Powszechność, obiektywność i automatyczność ciążenia obowiązku daninowego. Ogólność przeznaczenia, cel fiskalny jako wyróżniający daniny od sankcji karnych i administracyjnych, tzw. podatki dławiące. Klasyfikacja konstytucyjna danin a art. 2 Ordynacji podatkowej. Cechy opłaty publiczno-prawnej, pojęcie związku przyczynowego w takiej opłacie, pojęcie cła, długu celnego a obowiązku podatkowego. Art. 4 a art. 6 O.p.

2. Elementy konstrukcyjne podatku w świetle art. 217 konstytucji. Normatywny charakter podatku. Hipoteza normy prawnopodatkowej. Pojęcie podmiotów w prawie podatkowym, znaczenie art. 7 O.p. Łączne opodatkowanie małżonków, inne konstrukcje zmieniające systemowe pojęcie podmiotowości prawnej. Przedmiot a źródło opodatkowania. Znaczenie źródła dla konstruowania podatkowego stanu faktycznego. Znaczenie prawne faktycznego przebiegu zjawisk gospodarczych. Klasyfikacja ekonomiczna podatków.

3. Przedmiot a podstawa i stawka. Pojęcie jednej i jedynej kwoty podatku. Odstąpienie od ustalania rzeczywistej podstawy opodatkowania, przyczyny i cechy - art. 10, art. 23 O.p., inne przykłady. Proste i złożone podatkowe stany faktyczne i skutki tej klasyfikacji dla powstawania zobowiązań podatkowych. Art. 21 O.p. Obowiązki instrumentalne zmierzające do ujawnienia obowiązku podatkowego. Art. 3 ust. 4 i 5 O.p., informacje podatkowe.

4. Zobowiązanie podatkowe a zobowiązanie podatkowo-zaliczkowe - art. 5 O.p. Pojęcie ulgi w konstytucji i w świetle art. 3 pkt 6 O.p. Charakter prawny terminu. Przyczyny oraz formy odstąpienia od ustalania lub poboru podatku. Płatność w ratach, rozłożenie na raty, odroczenie terminu.

5. Klasyfikacja podatków, podatki bezpośrednie i pośrednie. Przerzucalność podatkowa

Część V – System bankowy

1. Wprowadzenie do ustroju pieniężnego państwa polskiego. Funkcje NBP, Rady Polityki Pieniężnej. Formy ich realizacji.

2. Zagadnienie nadzoru bankowego. Informacja o prawie dewizowym.

Literatura zalecana:

1. S.Owsiak: Finanse publiczne, teoria i praktyka, Warszawa 2006,

2. W.Wójtowicz, (red.): Zarys finansów publicznych i prawo finansowe, Warszawa, 2005,

3. C.Kosikowski, E.Ruśkowski, (red.): Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa, 2003,

4. E.Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe, finanse publiczne, wyd.V, Warszawa 2007

5.A. Wernik, Finanse publiczne, Warszawa 2011,

Liczba punktów ECTS określona jest w planie studiów (siatce godzin), dostępnym na stronie internetowej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.

1) wykład problemowo-informacyjny;

2) ćwiczenia - metoda ćwiczeniowa; analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

Egzamin pisemny sprawdzający efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie:

- kolokwium, testów sprawdzających efekty kształcenia w zakresie wiedzy,

- aktywności na zajęciach, w tym przygotowanych referatów i innych prac,

- innych kryteriów ustalonych przez osoby prowadzące ćwiczenia - służą sprawdzeniu efektów kształcenia w zakresie umiejętności i postaw.

Kryteria oceniania

5 bardzo dobry – wyróżniająca się praca, bez błędów merytorycznych i formalnych (dopuszczalne sporadyczne drobne usterki formalne)

4+ dobry plus – praca powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami

4 dobry - solidna praca, ale z szeregiem zauważalnych błędów

3+ dostateczny plus – praca na średnim poziomie, zadowalająca, ale ze znaczącymi błędami

3 dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria

2 niedostateczny – praca wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

Testy sprawdzające wiedzę z omawianych na zajęciach zagadnień, analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

część I – wprowadzenie

1. Finanse publiczne a prawo finansowe – nauki ekonomiczne, a nauki prawne. Znaczenie prawnego unormowania finansów publicznych – prawo a polityka, demokracja a rządy prawa w zakresie zarządzania finansowego państwem.

2. Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna za zarządzanie finansami.

3. Państwo jako podmiot suwerenności finansowej. Podmioty ponadnarodowe i międzynarodowe, a suwerenność finansowa państwa.

Część II – konstytucja, a finanse publiczne

1. Pojęcie finansów publicznych, podmioty finansów publicznych, pojęcie operacji pieniężnych. Gromadzenie i wydatkowanie środków przez podmioty publiczne, a prowadzenie gospodarki finansowej. Finanse publiczne a prywatne. Suwerenność finansowa państwa i jej atrybuty, zbywalne i niezbywalne. Samoograniczenie i ograniczenie władzy finansowej. Rozwój nauki skarbowości i prawa finansowego.

2. Ustrój państwa a zasady dzielenia się władzą finansową. Pojęcie autonomii i decentralizacji finansowej. Znaczenie art. 16 konstytucji w związku z art. 165 i 168. Decentralizacja wydatkowa. Dopuszczalność nadzoru legalnego nad samorządem terytorialnym. Podział władz a wyrażona w konstytucji zasada koncentracji w zarządzaniu gospodarką finansową państwa. Pojęcie dekoncentracji finansowej i publiczno-prawnego zlecania zadań. Dopuszczalność nadzoru funkcjonalnego. Wewnętrzny transfer środków.

3. Zakres finansów publicznych. Funkcje finansów publicznych. Pojęcie funkcji fiskalnej państwa i jej wyraz konstytucyjny. Danina a kara, danina jako podstawowy obowiązek obywatelski będący wynikiem umowy społecznej. Interwencyjne oddziaływanie państwa – pojęcie, granice. Funkcja kontrolna.

4. Pojęcie zarządzania finansami publicznymi, „spraw finansowych” – jako przedmiotu prawotwórstwa oraz działalności organów finansowych. Ustrój finansowy państwa, prawo organiczne, władztwo dyskrecjonalne w zakresie wydatków publicznych. Pojęcie reglamentacji prawno-finansowej jako podstawy prowadzenia gospodarki finansowej.

5. Konstytucyjny zakres regulacji finansów publicznych. Pojęcie konstytucjonalizacji. Samowola finansowa, restrykcje finansowe. Prawo finansowe, cechy reglamentacji prawnej, zakres, części składowe a „podsystemy” w prawie finansowym. Zakres finansów publicznych, a zakres prawa finansowego. Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa.

Część III – system budżetowy państwa i samorządu terytorialnego

1. Definicja i cechy konstytutywne budżetu jako publicznego planu finansowego. Charakter planowy, finansowy, dochodowo-wydatkowy, podstawowy, roczny i jawny tego planu, a tzw. zasady budżetowe wysuwane w doktrynie. Budżet a ustawa budżetowa. Pojęcie materii budżetowej, procedury budżetowej jako szczególnej procedury legislacyjnej. Znaczenie art. 219 konstytucji dla miejsca ustawy budżetowej w systemie źródeł prawa (formalny i szczególny charakter ustawy budżetowej).

2. Budżety różnych podmiotów publicznych. Charakter prawny budżetu w ustawodawstwie polskim. Budżet a Skarb Państwa, budżet j.s.t. a jej majątek. Podział na budżet bieżący i majątkowy. Charakter prawny strony dochodowej i wydatkowej. Zagadnienie praw podmiotowych do wydatków publicznych. Pojęcie subwencji i dotacji.

3. Struktura budżetu – budżet, a gospodarka finansowa innych państwowych i komunalnych jednostek sektora finansów publicznych, pojęcie tzw. gospodarki pozabudżetowej, funduszy celowych. Struktura organizacyjna budżetu: pojęcie organu budżetowego – zadania i kredytu budżetowego. Funkcje ustrojowo-polityczne klasyfikacji podmiotowej i przedmiotowej. Zakres czasowy obowiązywania ustawy budżetowej.

4. Procedura opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej. Odrębności proceduralne. Pojęcie obładowywania treściowego i czasowego ustawy budżetowej. Pojęcie wykonywania budżetu. Absolutorium.

5. Charakterystyka budżetu samorządowego. Zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetu j.s.t, a uprawnienia i obowiązki organów budżetowych. Dochody gmin, ich zadania i wydatki. Pojęcie samodzielności finansowej j.s.t. Pojęcie nadzoru legalnego nad gospodarką finansową j.s.t. (sprawy finansowe a sprawy budżetowe). Pojęcie ustalenia zastępczego.

6. Zasady podziału dochodów i wydatków pomiędzy budżet państwa a budżety samorządowe. Systematyka i typologia tych dochodów i wydatków, pojęcie podziału, udziału, subwencji i dotacji. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Znaczenie art. 165, 167 i 168 konstytucji oraz art. 9 EKST (tzw. standardy minimalne).

7. Pojęcie państwowego długu publicznego, deficytu budżetowego, procedury ostrożnościowe i sanacyjne w tym zakresie.

Część IV - Ogólna nauka o daninach publicznych

1. Pojęcie daniny w świetle art. 84 i 217 konstytucji jako podstawowego obowiązku obywatelskiego. Powszechność, obiektywność i automatyczność ciążenia obowiązku daninowego. Ogólność przeznaczenia, cel fiskalny jako wyróżniający daniny od sankcji karnych i administracyjnych, tzw. podatki dławiące. Klasyfikacja konstytucyjna danin a art. 2 Ordynacji podatkowej. Cechy opłaty publiczno-prawnej, pojęcie związku przyczynowego w takiej opłacie, pojęcie cła, długu celnego a obowiązku podatkowego. Art. 4 a art. 6 O.p.

2. Elementy konstrukcyjne podatku w świetle art. 217 konstytucji. Normatywny charakter podatku. Hipoteza normy prawnopodatkowej. Pojęcie podmiotów w prawie podatkowym, znaczenie art. 7 O.p. Łączne opodatkowanie małżonków, inne konstrukcje zmieniające systemowe pojęcie podmiotowości prawnej. Przedmiot a źródło opodatkowania. Znaczenie źródła dla konstruowania podatkowego stanu faktycznego. Znaczenie prawne faktycznego przebiegu zjawisk gospodarczych. Klasyfikacja ekonomiczna podatków.

3. Przedmiot a podstawa i stawka. Pojęcie jednej i jedynej kwoty podatku. Odstąpienie od ustalania rzeczywistej podstawy opodatkowania, przyczyny i cechy - art. 10, art. 23 O.p., inne przykłady. Proste i złożone podatkowe stany faktyczne i skutki tej klasyfikacji dla powstawania zobowiązań podatkowych. Art. 21 O.p. Obowiązki instrumentalne zmierzające do ujawnienia obowiązku podatkowego. Art. 3 ust. 4 i 5 O.p., informacje podatkowe.

4. Zobowiązanie podatkowe a zobowiązanie podatkowo-zaliczkowe - art. 5 O.p. Pojęcie ulgi w konstytucji i w świetle art. 3 pkt 6 O.p. Charakter prawny terminu. Przyczyny oraz formy odstąpienia od ustalania lub poboru podatku. Płatność w ratach, rozłożenie na raty, odroczenie terminu.

5. Klasyfikacja podatków, podatki bezpośrednie i pośrednie. Przerzucalność podatkowa

Część V – System bankowy

1. Wprowadzenie do ustroju pieniężnego państwa polskiego. Funkcje NBP, Rady Polityki Pieniężnej. Formy ich realizacji.

2. Zagadnienie nadzoru bankowego. Informacja o prawie dewizowym.

Literatura zalecana:

1. S.Owsiak: Finanse publiczne, teoria i praktyka, Warszawa 2006,

2. W.Wójtowicz, (red.): Zarys finansów publicznych i prawo finansowe, Warszawa, 2005,

3. C.Kosikowski, E.Ruśkowski, (red.): Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa, 2003,

4. E.Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe, finanse publiczne, wyd.V, Warszawa 2007

5.A. Wernik, Finanse publiczne, Warszawa 2011,

Liczba punktów ECTS określona jest w planie studiów (siatce godzin), dostępnym na stronie internetowej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.

1) wykład problemowo-informacyjny;

2) ćwiczenia - metoda ćwiczeniowa; analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

Egzamin pisemny sprawdzający efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie:

- kolokwium, testów sprawdzających efekty kształcenia w zakresie wiedzy,

- aktywności na zajęciach, w tym przygotowanych referatów i innych prac,

- innych kryteriów ustalonych przez osoby prowadzące ćwiczenia - służą sprawdzeniu efektów kształcenia w zakresie umiejętności i postaw.

Kryteria oceniania

5 bardzo dobry – wyróżniająca się praca, bez błędów merytorycznych i formalnych (dopuszczalne sporadyczne drobne usterki formalne)

4+ dobry plus – praca powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami

4 dobry - solidna praca, ale z szeregiem zauważalnych błędów

3+ dostateczny plus – praca na średnim poziomie, zadowalająca, ale ze znaczącymi błędami

3 dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria

2 niedostateczny – praca wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

część I – wprowadzenie

1. Finanse publiczne a prawo finansowe – nauki ekonomiczne, a nauki prawne. Znaczenie prawnego unormowania finansów publicznych – prawo a polityka, demokracja a rządy prawa w zakresie zarządzania finansowego państwem.

2. Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna za zarządzanie finansami.

3. Państwo jako podmiot suwerenności finansowej. Podmioty ponadnarodowe i międzynarodowe, a suwerenność finansowa państwa.

Część II – konstytucja, a finanse publiczne

1. Pojęcie finansów publicznych, podmioty finansów publicznych, pojęcie operacji pieniężnych. Gromadzenie i wydatkowanie środków przez podmioty publiczne, a prowadzenie gospodarki finansowej. Finanse publiczne a prywatne. Suwerenność finansowa państwa i jej atrybuty, zbywalne i niezbywalne. Samoograniczenie i ograniczenie władzy finansowej. Rozwój nauki skarbowości i prawa finansowego.

2. Ustrój państwa a zasady dzielenia się władzą finansową. Pojęcie autonomii i decentralizacji finansowej. Znaczenie art. 16 konstytucji w związku z art. 165 i 168. Decentralizacja wydatkowa. Dopuszczalność nadzoru legalnego nad samorządem terytorialnym. Podział władz a wyrażona w konstytucji zasada koncentracji w zarządzaniu gospodarką finansową państwa. Pojęcie dekoncentracji finansowej i publiczno-prawnego zlecania zadań. Dopuszczalność nadzoru funkcjonalnego. Wewnętrzny transfer środków.

3. Zakres finansów publicznych. Funkcje finansów publicznych. Pojęcie funkcji fiskalnej państwa i jej wyraz konstytucyjny. Danina a kara, danina jako podstawowy obowiązek obywatelski będący wynikiem umowy społecznej. Interwencyjne oddziaływanie państwa – pojęcie, granice. Funkcja kontrolna.

4. Pojęcie zarządzania finansami publicznymi, „spraw finansowych” – jako przedmiotu prawotwórstwa oraz działalności organów finansowych. Ustrój finansowy państwa, prawo organiczne, władztwo dyskrecjonalne w zakresie wydatków publicznych. Pojęcie reglamentacji prawno-finansowej jako podstawy prowadzenia gospodarki finansowej.

5. Konstytucyjny zakres regulacji finansów publicznych. Pojęcie konstytucjonalizacji. Samowola finansowa, restrykcje finansowe. Prawo finansowe, cechy reglamentacji prawnej, zakres, części składowe a „podsystemy” w prawie finansowym. Zakres finansów publicznych, a zakres prawa finansowego. Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa.

Część III – system budżetowy państwa i samorządu terytorialnego

1. Definicja i cechy konstytutywne budżetu jako publicznego planu finansowego. Charakter planowy, finansowy, dochodowo-wydatkowy, podstawowy, roczny i jawny tego planu, a tzw. zasady budżetowe wysuwane w doktrynie. Budżet a ustawa budżetowa. Pojęcie materii budżetowej, procedury budżetowej jako szczególnej procedury legislacyjnej. Znaczenie art. 219 konstytucji dla miejsca ustawy budżetowej w systemie źródeł prawa (formalny i szczególny charakter ustawy budżetowej).

2. Budżety różnych podmiotów publicznych. Charakter prawny budżetu w ustawodawstwie polskim. Budżet a Skarb Państwa, budżet j.s.t. a jej majątek. Podział na budżet bieżący i majątkowy. Charakter prawny strony dochodowej i wydatkowej. Zagadnienie praw podmiotowych do wydatków publicznych. Pojęcie subwencji i dotacji.

3. Struktura budżetu – budżet, a gospodarka finansowa innych państwowych i komunalnych jednostek sektora finansów publicznych, pojęcie tzw. gospodarki pozabudżetowej, funduszy celowych. Struktura organizacyjna budżetu: pojęcie organu budżetowego – zadania i kredytu budżetowego. Funkcje ustrojowo-polityczne klasyfikacji podmiotowej i przedmiotowej. Zakres czasowy obowiązywania ustawy budżetowej.

4. Procedura opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej. Odrębności proceduralne. Pojęcie obładowywania treściowego i czasowego ustawy budżetowej. Pojęcie wykonywania budżetu. Absolutorium.

5. Charakterystyka budżetu samorządowego. Zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetu j.s.t, a uprawnienia i obowiązki organów budżetowych. Dochody gmin, ich zadania i wydatki. Pojęcie samodzielności finansowej j.s.t. Pojęcie nadzoru legalnego nad gospodarką finansową j.s.t. (sprawy finansowe a sprawy budżetowe). Pojęcie ustalenia zastępczego.

6. Zasady podziału dochodów i wydatków pomiędzy budżet państwa a budżety samorządowe. Systematyka i typologia tych dochodów i wydatków, pojęcie podziału, udziału, subwencji i dotacji. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Znaczenie art. 165, 167 i 168 konstytucji oraz art. 9 EKST (tzw. standardy minimalne).

7. Pojęcie państwowego długu publicznego, deficytu budżetowego, procedury ostrożnościowe i sanacyjne w tym zakresie.

Część IV - Ogólna nauka o daninach publicznych

1. Pojęcie daniny w świetle art. 84 i 217 konstytucji jako podstawowego obowiązku obywatelskiego. Powszechność, obiektywność i automatyczność ciążenia obowiązku daninowego. Ogólność przeznaczenia, cel fiskalny jako wyróżniający daniny od sankcji karnych i administracyjnych, tzw. podatki dławiące. Klasyfikacja konstytucyjna danin a art. 2 Ordynacji podatkowej. Cechy opłaty publiczno-prawnej, pojęcie związku przyczynowego w takiej opłacie, pojęcie cła, długu celnego a obowiązku podatkowego. Art. 4 a art. 6 O.p.

2. Elementy konstrukcyjne podatku w świetle art. 217 konstytucji. Normatywny charakter podatku. Hipoteza normy prawnopodatkowej. Pojęcie podmiotów w prawie podatkowym, znaczenie art. 7 O.p. Łączne opodatkowanie małżonków, inne konstrukcje zmieniające systemowe pojęcie podmiotowości prawnej. Przedmiot a źródło opodatkowania. Znaczenie źródła dla konstruowania podatkowego stanu faktycznego. Znaczenie prawne faktycznego przebiegu zjawisk gospodarczych. Klasyfikacja ekonomiczna podatków.

3. Przedmiot a podstawa i stawka. Pojęcie jednej i jedynej kwoty podatku. Odstąpienie od ustalania rzeczywistej podstawy opodatkowania, przyczyny i cechy - art. 10, art. 23 O.p., inne przykłady. Proste i złożone podatkowe stany faktyczne i skutki tej klasyfikacji dla powstawania zobowiązań podatkowych. Art. 21 O.p. Obowiązki instrumentalne zmierzające do ujawnienia obowiązku podatkowego. Art. 3 ust. 4 i 5 O.p., informacje podatkowe.

4. Zobowiązanie podatkowe a zobowiązanie podatkowo-zaliczkowe - art. 5 O.p. Pojęcie ulgi w konstytucji i w świetle art. 3 pkt 6 O.p. Charakter prawny terminu. Przyczyny oraz formy odstąpienia od ustalania lub poboru podatku. Płatność w ratach, rozłożenie na raty, odroczenie terminu.

5. Klasyfikacja podatków, podatki bezpośrednie i pośrednie. Przerzucalność podatkowa

Część V – System bankowy

1. Wprowadzenie do ustroju pieniężnego państwa polskiego. Funkcje NBP, Rady Polityki Pieniężnej. Formy ich realizacji.

2. Zagadnienie nadzoru bankowego. Informacja o prawie dewizowym.

Literatura zalecana:

1. S.Owsiak: Finanse publiczne, teoria i praktyka, Warszawa 2006,

2. W.Wójtowicz, (red.): Zarys finansów publicznych i prawo finansowe, Warszawa, 2005,

3. C.Kosikowski, E.Ruśkowski, (red.): Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa, 2003,

4. E.Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe, finanse publiczne, wyd.V, Warszawa 2007

5.A. Wernik, Finanse publiczne, Warszawa 2011,

Liczba punktów ECTS określona jest w planie studiów (siatce godzin), dostępnym na stronie internetowej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.

1) wykład problemowo-informacyjny;

2) ćwiczenia - metoda ćwiczeniowa; analiza i interpretacja źródeł, zwłaszcza przepisów ustawy o finansach publicznych, prezentacja referatów, prac na zadany temat.

Egzamin pisemny sprawdzający efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie:

- kolokwium, testów sprawdzających efekty kształcenia w zakresie wiedzy,

- aktywności na zajęciach, w tym przygotowanych referatów i innych prac,

- innych kryteriów ustalonych przez osoby prowadzące ćwiczenia - służą sprawdzeniu efektów kształcenia w zakresie umiejętności i postaw.

Kryteria oceniania

5 bardzo dobry – wyróżniająca się praca, bez błędów merytorycznych i formalnych (dopuszczalne sporadyczne drobne usterki formalne)

4+ dobry plus – praca powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami

4 dobry - solidna praca, ale z szeregiem zauważalnych błędów

3+ dostateczny plus – praca na średnim poziomie, zadowalająca, ale ze znaczącymi błędami

3 dostateczny – praca spełnia minimalne kryteria

2 niedostateczny – praca wykazuje podstawowe braki w opanowaniu materiału, nie spełnia minimalnych kryteriów.

część I – wprowadzenie

1. Finanse publiczne a prawo finansowe – nauki ekonomiczne, a nauki prawne. Znaczenie prawnego unormowania finansów publicznych – prawo a polityka, demokracja a rządy prawa w zakresie zarządzania finansowego państwem.

2. Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna za zarządzanie finansami.

3. Państwo jako podmiot suwerenności finansowej. Podmioty ponadnarodowe i międzynarodowe, a suwerenność finansowa państwa.

Część II – konstytucja, a finanse publiczne

1. Pojęcie finansów publicznych, podmioty finansów publicznych, pojęcie operacji pieniężnych. Gromadzenie i wydatkowanie środków przez podmioty publiczne, a prowadzenie gospodarki finansowej. Finanse publiczne a prywatne. Suwerenność finansowa państwa i jej atrybuty, zbywalne i niezbywalne. Samoograniczenie i ograniczenie władzy finansowej. Rozwój nauki skarbowości i prawa finansowego.

2. Ustrój państwa a zasady dzielenia się władzą finansową. Pojęcie autonomii i decentralizacji finansowej. Znaczenie art. 16 konstytucji w związku z art. 165 i 168. Decentralizacja wydatkowa. Dopuszczalność nadzoru legalnego nad samorządem terytorialnym. Podział władz a wyrażona w konstytucji zasada koncentracji w zarządzaniu gospodarką finansową państwa. Pojęcie dekoncentracji finansowej i publiczno-prawnego zlecania zadań. Dopuszczalność nadzoru funkcjonalnego. Wewnętrzny transfer środków.

3. Zakres finansów publicznych. Funkcje finansów publicznych. Pojęcie funkcji fiskalnej państwa i jej wyraz konstytucyjny. Danina a kara, danina jako podstawowy obowiązek obywatelski będący wynikiem umowy społecznej. Interwencyjne oddziaływanie państwa – pojęcie, granice. Funkcja kontrolna.

4. Pojęcie zarządzania finansami publicznymi, „spraw finansowych” – jako przedmiotu prawotwórstwa oraz działalności organów finansowych. Ustrój finansowy państwa, prawo organiczne, władztwo dyskrecjonalne w zakresie wydatków publicznych. Pojęcie reglamentacji prawno-finansowej jako podstawy prowadzenia gospodarki finansowej.

5. Konstytucyjny zakres regulacji finansów publicznych. Pojęcie konstytucjonalizacji. Samowola finansowa, restrykcje finansowe. Prawo finansowe, cechy reglamentacji prawnej, zakres, części składowe a „podsystemy” w prawie finansowym. Zakres finansów publicznych, a zakres prawa finansowego. Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa.

Część III – system budżetowy państwa i samorządu terytorialnego

1. Definicja i cechy konstytutywne budżetu jako publicznego planu finansowego. Charakter planowy, finansowy, dochodowo-wydatkowy, podstawowy, roczny i jawny tego planu, a tzw. zasady budżetowe wysuwane w doktrynie. Budżet a ustawa budżetowa. Pojęcie materii budżetowej, procedury budżetowej jako szczególnej procedury legislacyjnej. Znaczenie art. 219 konstytucji dla miejsca ustawy budżetowej w systemie źródeł prawa (formalny i szczególny charakter ustawy budżetowej).

2. Budżety różnych podmiotów publicznych. Charakter prawny budżetu w ustawodawstwie polskim. Budżet a Skarb Państwa, budżet j.s.t. a jej majątek. Podział na budżet bieżący i majątkowy. Charakter prawny strony dochodowej i wydatkowej. Zagadnienie praw podmiotowych do wydatków publicznych. Pojęcie subwencji i dotacji.

3. Struktura budżetu – budżet, a gospodarka finansowa innych państwowych i komunalnych jednostek sektora finansów publicznych, pojęcie tzw. gospodarki pozabudżetowej, funduszy celowych. Struktura organizacyjna budżetu: pojęcie organu budżetowego – zadania i kredytu budżetowego. Funkcje ustrojowo-polityczne klasyfikacji podmiotowej i przedmiotowej. Zakres czasowy obowiązywania ustawy budżetowej.

4. Procedura opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej. Odrębności proceduralne. Pojęcie obładowywania treściowego i czasowego ustawy budżetowej. Pojęcie wykonywania budżetu. Absolutorium.

5. Charakterystyka budżetu samorządowego. Zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetu j.s.t, a uprawnienia i obowiązki organów budżetowych. Dochody gmin, ich zadania i wydatki. Pojęcie samodzielności finansowej j.s.t. Pojęcie nadzoru legalnego nad gospodarką finansową j.s.t. (sprawy finansowe a sprawy budżetowe). Pojęcie ustalenia zastępczego.

6. Zasady podziału dochodów i wydatków pomiędzy budżet państwa a budżety samorządowe. Systematyka i typologia tych dochodów i wydatków, pojęcie podziału, udziału, subwencji i dotacji. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Znaczenie art. 165, 167 i 168 konstytucji oraz art. 9 EKST (tzw. standardy minimalne).

7. Pojęcie państwowego długu publicznego, deficytu budżetowego, procedury ostrożnościowe i sanacyjne w tym zakresie.

Część IV - Ogólna nauka o daninach publicznych

1. Pojęcie daniny w świetle art. 84 i 217 konstytucji jako podstawowego obowiązku obywatelskiego. Powszechność, obiektywność i automatyczność ciążenia obowiązku daninowego. Ogólność przeznaczenia, cel fiskalny jako wyróżniający daniny od sankcji karnych i administracyjnych, tzw. podatki dławiące. Klasyfikacja konstytucyjna danin a art. 2 Ordynacji podatkowej. Cechy opłaty publiczno-prawnej, pojęcie związku przyczynowego w takiej opłacie, pojęcie cła, długu celnego a obowiązku podatkowego. Art. 4 a art. 6 O.p.

2. Elementy konstrukcyjne podatku w świetle art. 217 konstytucji. Normatywny charakter podatku. Hipoteza normy prawnopodatkowej. Pojęcie podmiotów w prawie podatkowym, znaczenie art. 7 O.p. Łączne opodatkowanie małżonków, inne konstrukcje zmieniające systemowe pojęcie podmiotowości prawnej. Przedmiot a źródło opodatkowania. Znaczenie źródła dla konstruowania podatkowego stanu faktycznego. Znaczenie prawne faktycznego przebiegu zjawisk gospodarczych. Klasyfikacja ekonomiczna podatków.

3. Przedmiot a podstawa i stawka. Pojęcie jednej i jedynej kwoty podatku. Odstąpienie od ustalania rzeczywistej podstawy opodatkowania, przyczyny i cechy - art. 10, art. 23 O.p., inne przykłady. Proste i złożone podatkowe stany faktyczne i skutki tej klasyfikacji dla powstawania zobowiązań podatkowych. Art. 21 O.p. Obowiązki instrumentalne zmierzające do ujawnienia obowiązku podatkowego. Art. 3 ust. 4 i 5 O.p., informacje podatkowe.

4. Zobowiązanie podatkowe a zobowiązanie podatkowo-zaliczkowe - art. 5 O.p. Pojęcie ulgi w konstytucji i w świetle art. 3 pkt 6 O.p. Charakter prawny terminu. Przyczyny oraz formy odstąpienia od ustalania lub poboru podatku. Płatność w ratach, rozłożenie na raty, odroczenie terminu.

5. Klasyfikacja podatków, podatki bezpośrednie i pośrednie. Przerzucalność podatkowa

Część V – System bankowy

1. Wprowadzenie do ustroju pieniężnego państwa polskiego. Funkcje NBP, Rady Polityki Pieniężnej. Formy ich realizacji.

2. Zagadnienie nadzoru bankowego. Informacja o prawie dewizowym.

Literatura zalecana:

1. S.Owsiak: Finanse publiczne, teoria i praktyka, Warszawa 2006,

2. W.Wójtowicz, (red.): Zarys finansów publicznych i prawo finansowe, Warszawa, 2005,

3. C.Kosikowski, E.Ruśkowski, (red.): Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa, 2003,

4. E.Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe, finanse publiczne, wyd.V, Warszawa 2007

5.A. Wernik, Finanse publiczne, Warszawa 2011,