Podstawy filozofii

T

Metoda problemowa stymulująca twórczą aktywność poznawczą, wyrażającą się stawianiem i rozwiązywaniem problemów; dyskusja jest zogniskowana wokół wspólnie rozważanego problemu, ale zarazem zmierza do uzupełnienia wiedzy Studentów.

Bieżąca ocena aktywności i przygotowania do zajęć; praca semestralna; kontrola obecności.

I. Moralizm, hedonizm, fatalizm. Sokratejsko-platońska, epikurejska i stoicka wizja świata i człowieka.

II. Mistyczna droga do Boga: Mistrz Eckhart, św. Teresa z Awili, św. Jan od Krzyża. – Trwoga, wina, decyzja: człowiek wobec Boga i kosmosu w ujęciu Blaise’a Pascala.

III. O wartości i wykorzystaniu rozumu i intuicji w metafizyce i etyce (René Descartes, Immanuel Kant, Henri Bergson).

IV. Potrzeba radykalnej zmiany społecznej. – Aporia umowy społecznej? (Jean-Jacques Rousseau). – Krytyka Cywilizacji i projekt Harmonijnej przyszłości (Charles Fourier). - Indywidualizm, przymierze z naturą i obywatelskie nieposłuszeństwo (Henri-David Thoreau).

V. Materializm, ateizm, hedonizm (Meslier, Sade, Onfray).

VI. Alienacja i emancypacja. Dialektyka jednostkowości i ogólności (G. W. F. Hegel, Max Stirner, Ludwig Feuerbach, Karl Marx).

VII. Filozofia życia: witalność, tragiczność, absurd, wiara (Arthur Schopenhauer, Giacomo Leopardi, Søren Kierkegaard, Friedrich Nietzsche, Miguel de Unamuno).

VIII. Fetysz źródłowości i nieoczywistość. Fenomenologia i egzystencjalna krytyka fenomenologii (Edmund Husserl, Lew Szestow).

IX. Człowiek jako „bycie ku śmierci” i człowiek jako „wolność podarowana przez transcendencję” (Martin Heidegger, Karl Jaspers).

X. Egzystencjalizm: negatywność, witalizm, historia. – Człowiek „zbuntowany” (Albert Camus) i człowiek jako „Nicość” (Jean-Paul Sartre).

XI. Jednostka wobec Transcendencji i Innego. – Simone Weil: wybór zatraty. – Emmanuel Lévinas: etyka jako pierwsza filozofia.

XII. Krytyka nowoczesnej racjonalności (Szkoła Frankfurcka: Theodor W. Adorno, Max Horkheimer, Ernst Bloch, Herbert Marcuse).

XIII. Strukturalizm i postmodernizm. – Claude Lévi-Strauss: metoda strukturalnej lingwistyki zastosowana w antropologii. - Michel Foucault: krytyka mieszczańskiego rozumu. – Jacques Derrida: dekonstrukcja, czyli różnicościowanie metafizyki.

XIV. Kondycja ludzka według Emila Ciorana. - Nowe rozmyślania Aureliańskie? (Sándor Márai).

A. Anzenbacher, Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2012.

F. Copleston, Historia filozofii, t. I-IX, PAX, Warszawa (różne wydania).

G. Durozoi, A. Roussel, Filozofia. Słownik. Pojęcia, postacie, problemy, Warszawa 1997.

L. Fery, Jak żyć?, Warszawa 2011.

L. Ferry, Filozofia. Najpiękniejsza historia, Warszawa 2018.

B. A. G. Fuller, Historia filozofii, t. 1-2.

T. Gadacz, Historia filozofii XX wieku. Nurty, Kraków 2009.

J. Galarowicz, Na ścieżkach prawdy. Wprowadzenie do filozofii, Kraków 1992.

E. Gilson, Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, Warszawa 1987.

E. Gilson, T. Langan, A. A. Maurer, Historia filozofii współczesnej, Warszawa 1979.

A. Krokiewicz, Zarys filozofii greckiej, Warszawa 2000.

Z. Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989.

J. Lechte, Panorama współczesnej myśli humanistycznej. Od strukturalizmu do postmodernizmu, Warszawa 1999.

Leksykon dzieł filozoficznych, Kraków 2001.

J. Migasiński, Filozofia nowożytna. Postacie, idee, problemy, Warszawa 2011.

M. Onfray, Antypodręcznik filozofii. Lekcje sokratejskie i alternatywne, Warszawa 2009.

Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, red. B. Skarga, Warszawa 1994-1997.

G. Reale, Historia filozofii starożytnej, t. I-V, Lublin 2012.

A. Sikora, Spotkania z filozofią (różne wydania).

Słownik filozofii, red. A. Aduszkiewicz, Warszawa 2009.

W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1-3, PWN, Warszawa (różne wydania).

Kolekcja „Odkryj Filozofię”, Hachette Polska, 2016-2020 (prezentuje sylwetki największych filozofów w opracowaniu autorów włoskich i hiszpańskich).

T

T

Wykład z elementami wykładu problemowego

Egzamin końcowy

1. Wiadomości wstępne. Czym jest filozofia? Działy filozofii. Sokrates – wiedza sokratejska, intelektualizm etyczny.

2. Platon. Miłość platoniczna a definicja miłości w „Uczcie”. Dusza: struktura, cnoty, metempsychoza, anamneza. Mit jaskini. Idealizm. Państwo doskonałe: struktura i cel, rola filozofów.

3. Arystoteles. Metoda naukowa. Podział nauk. Pojęcie substancji. Definicja. Struktura duszy: cnoty etyczne i dianoetyczne. „Złoty środek”.

4. św. Augustyn: odkrycie wolnej woli. Wolna wola jako źródło zła.

św. Anzelm z Canterbury – metoda scholastyczna: „Credo ut intelligam”. Miejsce filozofii w świecie chrześcijańskim. Dowód ontologiczny.

5. Etyka chrześcijańska. Dekalog jako przykład systemu deontologicznego. Pojęcie grzechu i przestępstwa u św. Anzelma. Etyka Piotra Abelarda – system motywistyczny.

6. Niccolo Machiavelli, Thomas Hobbes, John Locke: nowożytne pojęcie władzy i państwa. Władca jako „rzemieślnik”. Władza a prawo stanowione. Państwo jako „Lewiatan”. "Wojna wszystkich z wszystkimi". „Stan natury” wg Hobbesa a wg Locke'a. Pojęcie „umowy społecznej” i jej konsekwencje . Kompetencje i zadania rządzących.

7. Kartezjusz. „Cogito ergo sum” – geneza i znaczenie dla systemu filozofii Kartezjusza. Rzeczy myślące i rzeczy rozciągłe. Problem relacji „umysł-ciało” i próby jego rozwiązania. Krytyki kartezjanizmu: Blaise Pascal, George Berkeley (solipsyzm), David Hume.

Konsekwencje „oświeconego” obrazu świata: materializm, libertynizm (D. A. F. de Sade).

8. Karol Marks – korzenie i założenia komunizmu. Materializm dialektyczny – „ilość przechodzi w jakość”. Alienacja pracy, wyzysk, walka klasowa. Sens religii i historii. Feuerbach i Stirner.

9. Pragmatyzm i instrumentalizm. Pragmatyczna koncepcja prawdy. Uzasadnienie rozwoju nauki i przewrotów naukowych. Nauka a życie społeczne. Instrumentalizm i sens moralności.

10. Immanuel Kant – imperatyw kategoryczny i imperatyw praktyczny.

Albert Schweitzer – etyka „czci dla życia”. Krytyka cywilizacji konsumpcyjnej. Idea „dobra” w świecie współczesnym. Człowiek a świat przyrodniczy. Etyka sytuacyjna. Etyka władzy.

11. Karol Marks i Fryderyk Engels - założenia i utopia komunizmu.

12. Fryderyk Nietzsche - indywidualizm, etyka "przewartościowania wartości", mit "nadczłowieka".

13. Egzystencjalizm i personalizm.

14. Mahatma Gandhi - przykład systemu etycznego powstałego poza tradycją filozofii europejskiej

Tatarkiewicz, W., Historia filozofii, (Warszawa: PWN, 1990), t. 1-3.

Copleston, F., Historia filozofii, t. I-IX

Popkin, R. H., Stroll, A., Filozofia, (Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1994).

T