Metodologia historii sztuki

T

Podział na część wykładową i ćwiczeniową będzie przebiegał w trakcie realizowania poszczególnych tematów. Do każdej metody będzie przeprowadzony wstęp teoretyczny a następnie uczestnicy zajęć będą ćwiczyć zastosowanie danej metody na wybranych przykładach dzieł sztuki.

metoda podawcza (wykład) , dyskusja, ćwiczenie konkretnych metod na wybranych przykładach dzieł sztuki (forma ustna i pisemna)

Wykład – na podstawie frekwencji

Ćwiczenia – na podstawie wykonywanych zadań (analiz ustnych i pisemnych)

Egzamin pisemny - pytania testowe i otwarte

Efekty wiedzy zostaną zweryfikowane za pomocą egzaminu zaś efekty dotyczące umiejętności i kompetencji w trakcie wykonywania konkretnych analiz dokonywanych ustnie na zajęciach oraz w formie pisemnej

Szczegółowe treści kształcenia:

1. Co to jest metodologia, dlaczego jest tak potrzebna nauce

2. Aby Warburg i "Atlas Mnemozyne"

3. Badania nad ikonografią i ikonologią (Warburg, Panofsky)

4. Formalizm. Analiza formy (5 par opozycyjnych pojęć wg Wölfflina; własności formalno-ekspresyjne punktu, linii i płaszczyzny wg Kandyńskiego, ikonika

5. Max Dvorak, czyli historia sztuki jako historia ducha

6. .Hermeneutyka jako interpretacja obrazu

7. Metodologia i specyfika w badaniach nad architekturą:

- Budowla, forma i konstrukcja - analiza formalna i analiza porównawcza

- Budowla i architekt – modele badań nad twórczością architektów

- Budowla i znaczenie - Ikonografia i ikonologia w badaniach nad architekturą

- Budowla i jej użytkownik – Analiza funkcjonalna

- Budowla, czas i otoczenie – Analiza kontekstualna

8. Biografizm

9.Semiologia

10.Społeczna historia sztuki

11. Feministyczne interwencje w historii sztuki

12. Media obrazowe, historia wizualna i społeczne życie obrazów.

13. Antropologia obrazu a historia sztuki, D. Freedberg, H.Belting. Totem, idol fetysz wg Mitchella

14. Performatyka - badanie zjawisk kulturowych z perspektywy performansu

16. Historia i rodzaje recepcji. Estetyka recepcji W. Kempa

17. Badania jakościowe w historii sztuki

18. Neuroestetyka a historia sztuki. Ewolucyjna historia sztuki.

19. Psychoanaliza

Piotr Skubiszewski, 0 dwóch sposobach uprawiania historii sztuki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5 (17), 57-85

Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej (dowolne wydanie, fragmenty o malarstwie).

Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna (dowolne wydanie).

Martin Heidegger, Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa 1997.

Michael Brötje, Obraz jako parabola. O pejzażach Gustava Courbeta, „Artium Questiones” 1993, VI.

David Freedberg, Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (Wstęp).

Agnieszka Gralińska-Toborek, Wioletta Kazimierska-Jerzyk, (2014), Experience of Art and Urban Space. Urban Forms Gallery 2011-2013 [POL/ENG], https://wiolettakazimierska.wordpress.com/books/

Max Dvorak, Późny styl Michała Anioła, w: Max Dvorak i jego teoria dziejów sztuki, Warszawa 1974, s. 460-483.

Jan Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Ossolineum 1980, s. 56, 81, 87, 144, 156 i inne.

Aby Warburg, Sejsmogarfie, przekł. Józef Bury, w: „Konteksty“ 2011, nr 2-3, s. 27-28.

Aby Warburg, Obrazy z terytorium Indian Pueblo w Ameryce Północnej, przekł. Paulina Sosnowska, w: „Konteksty“ 2011, nr 2-3, 41-50.

Ervin Panofsky, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971, s. 11-33; Styl i tworzywo w filmie, s. 362-377.

Roland Barthes, Retoryka obrazu, "Pamiętnik Literacki" 1985, nr 3

Umberto Eco, Komunikat reklamowy, w: idem, Nieobecna struktura, Warszawa 1996

Timothy J. Clark, The Conditions of Artistic Creation, w: Art History and Its Methods. A Critical Anthology, red. E. Fernie, London 1999

Allan Sekula, O wynalezieniu znaczenia fotografii, w: idem, Społeczne użycia fotografii, red. K. Lewandowska, Warszawa 2010

Linda Nochlin, Dlaczego nie było wielkich artystek?, Sopot 2023

Berthold Hinz, Jeździec Bamberski, w: Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, red. J. Białostocki, Warszawa 1976

Historia wizualna. Obrazy w dyskusjach niemieckich historyków, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2020 (fragm.)

Nicholas Mirzoeff, Jak zobaczyć świat, przeł. Ł. Zaremba, Kraków – Warszawa 2016 (fragm.).

Joanna Sosnowska, Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939, Warszawa 2003 (fragm.)

Piotr Szenajch, Odczarowanie talentu. Socjografia stawania się uznanym artystą, Łódź 2022 (fragm.)

T

Można mieć dwie nieobecności na każdej z części.

wykład, ćwiczenia, analizy

wykład - na podstawie obecności, 15%

ćwiczenia - na podstawie ćwiczeń ustnych (analizy formalna, strukturalna, ikonograficzna) oraz udziału w dyskusji, 25%

egzamin ustny - oparty na lekturze obowiązkowej (zagadnienia załączone w harmonogramie zajęć), 60%

zadania ustne, egzamin

• Co to jest nauka? Co to jest metodologia? Dlaczego metodologie się zmieniają? Co to jest paradygmat?

• Siatka podstawowych pojęć w historii sztuki w perspektywie paradygmatu sytuacji estetycznej artysta-dzieło-odbiorca i jej krytyka w perspektywie studiów crossdyscyplinarnych.

• Przypomnienie podstawowych tradycyjnych pojęć w perspektywie historycznej (techne i nowoczesne pojęcie sztuki; mimesis i jej odmiany; ekspresja dzieła, artysty i odbiorcy; wartość artystyczna, wartość estetyczna, pojęcie stylu, funkcje sztuki)

• Formalizm. Pięć znaczeń terminu „forma”. Antecedencje formalizmu (doktryna estetyzmu, l’art pour l’art, estetyka Kanta); aspekty procesu autonomizacji sztuki (antyemocjonalizm, obiektywizm, esencjalizm); „czysta widzialność”, widzenie optyczne i haptyczne, wola twórcza, „rozbicie” formy w rozwoju sztuki; „forma znacząca”, „estetyczna emocja”; analiza formy (5 par opozycyjnych pojęć wg Wölfflina; własności formalno-ekspresyjne punktu, linii i płaszczyzny wg Kandyńskiego); formalizm a modernizm

• Semiotyka i strukturalizm. Znak i sytuacja znakowa, reprezentacja (de Saussure, Peirce, Ogden i Richards); znak i system, intencjonalna i teleologiczna koncepcja znaku i jej krytyka (Wallis); funkcje języka (Jacobson); semiotyka strukturalna w badaniach nad sztuką; analiza strukturalna, kod, idiolekt, poziomy struktury (Eco); rodzaje znakowej wyobraźni; dekonstrukcja; analiza strukturalna dzieła sztuki

• Pojęcie medium. Dialogowość. Intermedialność.

• Intertekstualność. Iterowalność.

• Performatyka. Pojęcie performatywu językowego. Skuteczność performatywna. Fortunność performansu. Performance art a performans klasyczny. Performing arts. Poszerzone pojęcie performansu. Performatyka cd. (performance a kategorie życia, sztuki na żywo sztuki żyjącej, sztuki żywej)

• Ikonografia i ikonologia – Aby Warburg, Erwin Panofsky. Poziomy analizy: preikonograficzna, ikonograficzna, ikonologiczna. Symbole, alegorie, tematy – wizyta w Bibliotece Humanistycznej. Pojęcia: motyw, atrybut, symbol, alegoria, kompozycja alegoryczna, emblemat, impresa, symbol, atrybut, dewiza. Iconoclass, rkd.

• Metoda ikonograficzna: rozwinięcie i krytyka. Tematy ramowe, przekształcenia ikonograficzne wg. Jana Białostockiego. Krytyka metody ikonograficznej. Ikonika Maxa Imdhala – widzenie formalne i przedmiotowe, postaciezawiasowe, [ostacie “dwustronnej orientacji”, synchroniczność, rola kompozycji płaszczyznowej

• Hermeneutyka: podstawy hermeneutyki jako interpretacji tekstu oraz hermeneutyki filozoficznej, przedstawiciele: Dithey, Heidegger, Gadamer. Hermeneutyka egzystencjalna Brotjego: relacja podmiot-obraz w metodzie hermeneutycznej. Widzenie przestrzenne i płaszczyznowe, konflikt widzenia,

• BILDWISSENSCHAFT. Formuły patosu wg Aby Warburga, co to jest Atlas Mnemosyne. Czym zajmuje się Bildwissenschaft, różnice pomiędzy wizualnościa a obrazowością. Boehm: obrazy silne i słabe, różnica ikoniczna, autonomia obrazu

• Visual studies- Od Warburga do Mitchella. Ernst Gombrich: formuła schematu i korekty jako zadsada tworzenia się stylów. Zarzuty wobec studiów wizualnych ich obrona wg W. J. T. Mitchella. Radykalizm koncepcji Nikolasa Mirzoeffa – visual culture.

• Antropologia obrazu a historia sztuki, jakie mogą być potencjalne “reakcje na obraz” wg D. Freedberga. Obrazy wewnętrzne, zewnętrzne i symboliczne wg H. Belitnga. Koncepcja obrazów przed epoka sztuki. Totem, idol i fetysz wg Mitchella

• OBRAZ I MEDIUM. Rola medium w antropologii obrazu, wg. Beltinga. Koncepcja historii sztuki jako historii mediów wg. Bredekampa, media przednowoczesne i nowoczesne

• Historia i rodzaje recepcji. Estetyka recepcji W. Kempa: widz implikowany, analiza recepcji: warunki wewnętrzne i zewnętrzne, elementy wskazujące na komunikację pomiędzy dziełem a widzem

• Biografizm a socjologia sztuki. Biografia artysty: tradycja grecka, tradycja rzymska. Kategoria życia jako przedmiot badań (W. Dilthey). Genetyzm socjologiczny (H. Taine). Psychoanaliza. Freud: struktura osobowości id/ego/superego, sublimacja, symbolizacja, przeniesienie, nerwica, praca snu. Jung: persona, dusza – Anima i Animus, nieświadomość zbiorowa, archetyp.

• Funkcjonalizm (S. Ossowski) i społeczna anatomia sztuki: praktyki społeczne związane ze sztuką, praktyki jako działania strategiczne, habitus, “pole władzy” (P. Bourdieu)

• Feministyczna historia sztuki, queer theory (przyczyny kulturowego wykluczenia kobiet, historia sztuki jako forma artykulacje władzy; różnicowanie (differencing) kanonu; feministyczne interwencje w historii sztuki a społeczna historia sztuki

• Metody jakościowe w historii sztuki

• Neuroestetyka a historia sztuki. Ewolucyjna historia sztuki. Neoroestetyka 2.0

Lektura obowiązkowa:

1. Piotr Skubiszewski, 0 dwóch sposobach uprawiania historii sztuki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5 (17), 57-85

2. Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej (dowolne wydanie, fragmenty o malarstwie).

3. Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna (dowolne wydanie).

4. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976 (forma, dostępny w plikach).

5. Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008 (fragm. o Rieglu)

6. Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki, Warszawa 1983, s 7-20; 31-43.

7. Roland Barthes, Znak w wyobraźni, w: tegoż, Mit i znak. Eseje, wyb. J. Błoński, PIW, Warszawa 1970, s. 266-324 (dostępny w plikach).

8. Eco Umberto, Komunikat estetyczny, w: tegoż, Nieobecna struktura, tłum. Adam Weinsberg i Paweł Bravo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.

9. Marshall McLuhan, Środek jest przekazem, w: tegoż, Wybór tekstów, Poznań 2001.

10. Jacques Derrida, Pismo i telekomunikacja, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 3 (21), 75–92.

11. Ryszard Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, „Pamiętnik Literacki” 1990, 81/2, s. 95–116.

12. Jon McKenzie, Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. Tomasz Kubikowski, Universitas, Kraków 2011 (wstęp).

13. Jan Białostocki, Temat ramowy i obraz archetypiczny. Psychologia i ikonografia, w: Teoria i twórczość, Poznań 1961, s.160–169.

14. Max Imdahl, Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu, „Artium Questiones” 1990, t. IV, s. 103–122, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones1990/0127.

15. M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa 1997.

16. Michael Brötje, Obraz jako parabola. O pejzażach Gustava Courbeta, „Artium Questiones” 1993, VI.

17. Aby Warburg, Atlas Mnemosyne, NCK, Warszawa 2016.

18. Mariusz Bryl, Historia sztuki na przejściu od kontekstowej funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting), „Artium Questiones” 2000, XI.

19. W. J. T. Mitchell, Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, „Artium Questiones” 2006, XVII.

20. David Freedberg, Potega wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (Wstęp – dostępny w plikach).

21. Hans Belting, Obraz i kult, Gdańsk 2010 (Wprowadzenie dostępne w plikach).

22. Horst Bredekamp, Media obrazowe, “Artium Questiones” 2004, XV.

23. Wolfgang Kemp, Dzieło sztuki i widz: metoda estetyczno-recepcyjna, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. Mariusz Bryl, Piotr Juszkiewicz, Piotr Piotrowski, Wojciech Suchocki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009, s. 139–154. (wersja w j. angielskim dostępna w plikach)

24. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 31–70 (dostępny w plikach).

25. Stanisław Ossowski, Socjologia sztuki. Przegląd zagadnień, w: tegoż, U podstaw estetyki, PWN, Warszawa 1966, s. 365–390 (dostępny w plikach).

26. Anna Matuchniak-Krasuska, Koncepcja habitusu u Pierre'a Bourdieu, “Hybris” 2015, nr 31.

27. Piotr Przybysz, Piotr Markiewicz, Neuroestetyka. Przegląd zagadnień i kierunków badań, w: P. Francuz (red.) Na ścieżkach neuronauk, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010, s. 107-149.

28. A. Gralińska-Toborek, W. Kazimierska-Jerzyk, (2014), Experience of Art and Urban Space. Urban Forms Gallery 2011-2013 [POL/ENG], https://wiolettakazimierska.wordpress.com/books/

Uzupełniająco:

1. Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Poznań 2008.

2. Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2008 (trzeba podejść krytycznie).

3. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.

4. Jan Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.

5. Thomas S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions, The

6. Clement Greenberg, Potrzeba „formalizmu”, w: tegoż, Obrona modernizmu. Wybór esejów, Universitas, Kraków 2006, s. 63-70.

7. Adolf Goldschmidt, Rozbicie formy w rozwoju sztuki (dostępne w plikach).

8. Richard Schechner, Performatyka. Wstęp, Ośrodek im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006.

9. Austin John, Wypowiedzi performatywne, oraz Czynności lokucyjne, illokucyjne, perlokucyjne, w: tegoż, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa 1993.

10. E. Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki. Warszawa 1971.

11. Iconoclass rkd: https://rkd.nl/nl/collecties/services-tools/iconclass

12. Michał Haake, Powołanie św. Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu, „Artium Questiones”, XVIII.

13. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 89–186 (dostępny w plikach).

14. Nathalie Heinich, Socjologia sztuki, tłum. A. Karpowicz, Warszawa 2010.

15. The Holberg Lecture by Griselda Pollock [film]: "The Holberg Lecture by Griselda Pollock"

16. Agata Jakubowska, Feministyczne interwencje Griseldy Pollock, „Rocznik Historii Sztuki” 2004, 29, s. 25–48.

17. Stanisław Czekalski, Intertekstualność i malarstwo, Artium Quaestiones, nr XVI 2005, s. 35-95.

18. Semir Zeki, Blaski i cienie pracy mózgu. O miłości, sztuce i pogoni za szczęściem, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,

T

wykłady, prezentacje, ćwiczenia, dyskusje nad tekstami, analiza dzieła sztuki

wykład - na podstawie obecności, 15%

ćwiczenia - na podstawie ćwiczeń ustnych (analizy formalna, strukturalna, ikonograficzna) oraz udziału w dyskusji, 25%

egzamin ustny - oparty na lekturze obowiązkowej (zagadnienia załączone w harmonogramie zajęć), 60%

• Co to jest nauka? Co to jest metodologia? Dlaczego metodologie się zmieniają? Co to jest paradygmat?

• Siatka podstawowych pojęć w historii sztuki w perspektywie paradygmatu sytuacji estetycznej artysta-dzieło-odbiorca i jej krytyka w perspektywie studiów crossdyscyplinarnych.

• Przypomnienie podstawowych tradycyjnych pojęć w perspektywie historycznej (techne i nowoczesne pojęcie sztuki; mimesis i jej odmiany; ekspresja dzieła, artysty i odbiorcy; wartość artystyczna, wartość estetyczna, pojęcie stylu, funkcje sztuki)

• Formalizm. Pięć znaczeń terminu „forma”. Antecedencje formalizmu (doktryna estetyzmu, l’art pour l’art, estetyka Kanta); aspekty procesu autonomizacji sztuki (antyemocjonalizm, obiektywizm, esencjalizm); „czysta widzialność”, widzenie optyczne i haptyczne, wola twórcza, „rozbicie” formy w rozwoju sztuki; „forma znacząca”, „estetyczna emocja”; analiza formy (5 par opozycyjnych pojęć wg Wölfflina; własności formalno-ekspresyjne punktu, linii i płaszczyzny wg Kandyńskiego); formalizm a modernizm

• Semiotyka i strukturalizm. Znak i sytuacja znakowa, reprezentacja (de Saussure, Peirce, Ogden i Richards); znak i system, intencjonalna i teleologiczna koncepcja znaku i jej krytyka (Wallis); funkcje języka (Jacobson); semiotyka strukturalna w badaniach nad sztuką; analiza strukturalna, kod, idiolekt, poziomy struktury (Eco); rodzaje znakowej wyobraźni; dekonstrukcja; analiza strukturalna dzieła sztuki

• Pojęcie medium. Dialogowość. Intermedialność.

• Intertekstualność. Iterowalność.

• Performatyka. Pojęcie performatywu językowego. Skuteczność performatywna. Fortunność performansu. Performance art a performans klasyczny. Performing arts. Poszerzone pojęcie performansu. Performatyka cd. (performance a kategorie życia, sztuki na żywo sztuki żyjącej, sztuki żywej)

• Ikonografia i ikonologia – Aby Warburg, Erwin Panofsky. Poziomy analizy: preikonograficzna, ikonograficzna, ikonologiczna. Symbole, alegorie, tematy – wizyta w Bibliotece Humanistycznej. Pojęcia: motyw, atrybut, symbol, alegoria, kompozycja alegoryczna, emblemat, impresa, symbol, atrybut, dewiza. Iconoclass, rkd.

• Metoda ikonograficzna: rozwinięcie i krytyka. Tematy ramowe, przekształcenia ikonograficzne wg. Jana Białostockiego. Krytyka metody ikonograficznej. Ikonika Maxa Imdhala – widzenie formalne i przedmiotowe, postaciezawiasowe, [ostacie “dwustronnej orientacji”, synchroniczność, rola kompozycji płaszczyznowej

• Hermeneutyka: podstawy hermeneutyki jako interpretacji tekstu oraz hermeneutyki filozoficznej, przedstawiciele: Dithey, Heidegger, Gadamer. Hermeneutyka egzystencjalna Brotjego: relacja podmiot-obraz w metodzie hermeneutycznej. Widzenie przestrzenne i płaszczyznowe, konflikt widzenia,

• BILDWISSENSCHAFT. Formuły patosu wg Aby Warburga, co to jest Atlas Mnemosyne. Czym zajmuje się Bildwissenschaft, różnice pomiędzy wizualnościa a obrazowością. Boehm: obrazy silne i słabe, różnica ikoniczna, autonomia obrazu

• Visual studies- Od Warburga do Mitchella. Ernst Gombrich: formuła schematu i korekty jako zadsada tworzenia się stylów. Zarzuty wobec studiów wizualnych ich obrona wg W. J. T. Mitchella. Radykalizm koncepcji Nikolasa Mirzoeffa – visual culture.

• Antropologia obrazu a historia sztuki, jakie mogą być potencjalne “reakcje na obraz” wg D. Freedberga. Obrazy wewnętrzne, zewnętrzne i symboliczne wg H. Belitnga. Koncepcja obrazów przed epoka sztuki. Totem, idol i fetysz wg Mitchella

• OBRAZ I MEDIUM. Rola medium w antropologii obrazu, wg. Beltinga. Koncepcja historii sztuki jako historii mediów wg. Bredekampa, media przednowoczesne i nowoczesne

• Historia i rodzaje recepcji. Estetyka recepcji W. Kempa: widz implikowany, analiza recepcji: warunki wewnętrzne i zewnętrzne, elementy wskazujące na komunikację pomiędzy dziełem a widzem

• Biografizm a socjologia sztuki. Biografia artysty: tradycja grecka, tradycja rzymska. Kategoria życia jako przedmiot badań (W. Dilthey). Genetyzm socjologiczny (H. Taine). Psychoanaliza. Freud: struktura osobowości id/ego/superego, sublimacja, symbolizacja, przeniesienie, nerwica, praca snu. Jung: persona, dusza – Anima i Animus, nieświadomość zbiorowa, archetyp.

• Funkcjonalizm (S. Ossowski) i społeczna anatomia sztuki: praktyki społeczne związane ze sztuką, praktyki jako działania strategiczne, habitus, “pole władzy” (P. Bourdieu)

• Feministyczna historia sztuki, queer theory (przyczyny kulturowego wykluczenia kobiet, historia sztuki jako forma artykulacje władzy; różnicowanie (differencing) kanonu; feministyczne interwencje w historii sztuki a społeczna historia sztuki

• Metody jakościowe w historii sztuki

• Neuroestetyka a historia sztuki. Ewolucyjna historia sztuki. Neoroestetyka 2.0

Lektura obowiązkowa:

1. Piotr Skubiszewski, 0 dwóch sposobach uprawiania historii sztuki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5 (17), 57-85

2. Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej (dowolne wydanie, fragmenty o malarstwie).

3. Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna (dowolne wydanie).

4. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976 (forma, dostępny w plikach).

5. Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008 (fragm. o Rieglu)

6. Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki, Warszawa 1983, s 7-20; 31-43.

7. Roland Barthes, Znak w wyobraźni, w: tegoż, Mit i znak. Eseje, wyb. J. Błoński, PIW, Warszawa 1970, s. 266-324 (dostępny w plikach).

8. Eco Umberto, Komunikat estetyczny, w: tegoż, Nieobecna struktura, tłum. Adam Weinsberg i Paweł Bravo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.

9. Marshall McLuhan, Środek jest przekazem, w: tegoż, Wybór tekstów, Poznań 2001.

10. Jacques Derrida, Pismo i telekomunikacja, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 3 (21), 75–92.

11. Ryszard Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, „Pamiętnik Literacki” 1990, 81/2, s. 95–116.

12. Jon McKenzie, Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. Tomasz Kubikowski, Universitas, Kraków 2011 (wstęp).

13. Jan Białostocki, Temat ramowy i obraz archetypiczny. Psychologia i ikonografia, w: Teoria i twórczość, Poznań 1961, s.160–169.

14. Max Imdahl, Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu, „Artium Questiones” 1990, t. IV, s. 103–122, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones1990/0127.

15. M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa 1997.

16. Michael Brötje, Obraz jako parabola. O pejzażach Gustava Courbeta, „Artium Questiones” 1993, VI.

17. Aby Warburg, Atlas Mnemosyne, NCK, Warszawa 2016.

18. Mariusz Bryl, Historia sztuki na przejściu od kontekstowej funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting), „Artium Questiones” 2000, XI.

19. W. J. T. Mitchell, Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, „Artium Questiones” 2006, XVII.

20. David Freedberg, Potega wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (Wstęp – dostępny w plikach).

21. Hans Belting, Obraz i kult, Gdańsk 2010 (Wprowadzenie dostępne w plikach).

22. Horst Bredekamp, Media obrazowe, “Artium Questiones” 2004, XV.

23. Wolfgang Kemp, Dzieło sztuki i widz: metoda estetyczno-recepcyjna, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. Mariusz Bryl, Piotr Juszkiewicz, Piotr Piotrowski, Wojciech Suchocki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009, s. 139–154. (wersja w j. angielskim dostępna w plikach)

24. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 31–70 (dostępny w plikach).

25. Stanisław Ossowski, Socjologia sztuki. Przegląd zagadnień, w: tegoż, U podstaw estetyki, PWN, Warszawa 1966, s. 365–390 (dostępny w plikach).

26. Anna Matuchniak-Krasuska, Koncepcja habitusu u Pierre'a Bourdieu, “Hybris” 2015, nr 31.

27. Piotr Przybysz, Piotr Markiewicz, Neuroestetyka. Przegląd zagadnień i kierunków badań, w: P. Francuz (red.) Na ścieżkach neuronauk, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010, s. 107-149.

28. A. Gralińska-Toborek, W. Kazimierska-Jerzyk, (2014), Experience of Art and Urban Space. Urban Forms Gallery 2011-2013 [POL/ENG], https://wiolettakazimierska.wordpress.com/books/

Uzupełniająco:

1. Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Poznań 2008.

2. Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2008 (trzeba podejść krytycznie).

3. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.

4. Jan Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.

5. Thomas S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions, The

6. Clement Greenberg, Potrzeba „formalizmu”, w: tegoż, Obrona modernizmu. Wybór esejów, Universitas, Kraków 2006, s. 63-70.

7. Adolf Goldschmidt, Rozbicie formy w rozwoju sztuki (dostępne w plikach).

8. Richard Schechner, Performatyka. Wstęp, Ośrodek im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006.

9. Austin John, Wypowiedzi performatywne, oraz Czynności lokucyjne, illokucyjne, perlokucyjne, w: tegoż, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa 1993.

10. E. Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki. Warszawa 1971.

11. Iconoclass rkd: https://rkd.nl/nl/collecties/services-tools/iconclass

12. Michał Haake, Powołanie św. Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu, „Artium Questiones”, XVIII.

13. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 89–186 (dostępny w plikach).

14. Nathalie Heinich, Socjologia sztuki, tłum. A. Karpowicz, Warszawa 2010.

15. The Holberg Lecture by Griselda Pollock [film]: "The Holberg Lecture by Griselda Pollock"

16. Agata Jakubowska, Feministyczne interwencje Griseldy Pollock, „Rocznik Historii Sztuki” 2004, 29, s. 25–48.

17. Stanisław Czekalski, Intertekstualność i malarstwo, Artium Quaestiones, nr XVI 2005, s. 35-95.

18. Semir Zeki, Blaski i cienie pracy mózgu. O miłości, sztuce i pogoni za szczęściem, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,

wykład, ćwiczenia, analizy

wykład - na podstawie obecności, 15%

ćwiczenia - na podstawie prac pisemnych (analizy formalna, strukturalna, ikonograficzna) oraz udziału w dyskusji, 25%

egzamin ustny - oparty na lekturze obowiązkowej (zagadnienia załączone w harmonogramie zajęć), 60%

egzamin

• Co to jest nauka? Co to jest metodologia? Dlaczego metodologie się zmieniają? Co to jest paradygmat?

• Siatka podstawowych pojęć w historii sztuki w perspektywie paradygmatu sytuacji estetycznej artysta-dzieło-odbiorca i jej krytyka w perspektywie studiów crossdyscyplinarnych.

• Przypomnienie podstawowych tradycyjnych pojęć w perspektywie historycznej (techne i nowoczesne pojęcie sztuki; mimesis i jej odmiany; ekspresja dzieła, artysty i odbiorcy; wartość artystyczna, wartość estetyczna, pojęcie stylu, funkcje sztuki)

• Formalizm. Pięć znaczeń terminu „forma”. Antecedencje formalizmu (doktryna estetyzmu, l’art pour l’art, estetyka Kanta); aspekty procesu autonomizacji sztuki (antyemocjonalizm, obiektywizm, esencjalizm); „czysta widzialność”, widzenie optyczne i haptyczne, wola twórcza, „rozbicie” formy w rozwoju sztuki; „forma znacząca”, „estetyczna emocja”; analiza formy (5 par opozycyjnych pojęć wg Wölfflina; własności formalno-ekspresyjne punktu, linii i płaszczyzny wg Kandyńskiego); formalizm a modernizm

• Semiotyka i strukturalizm. Znak i sytuacja znakowa, reprezentacja (de Saussure, Peirce, Ogden i Richards); znak i system, intencjonalna i teleologiczna koncepcja znaku i jej krytyka (Wallis); funkcje języka (Jacobson); semiotyka strukturalna w badaniach nad sztuką; analiza strukturalna, kod, idiolekt, poziomy struktury (Eco); rodzaje znakowej wyobraźni; dekonstrukcja; analiza strukturalna dzieła sztuki

• Pojęcie medium. Dialogowość. Intermedialność.

• Intertekstualność. Iterowalność.

• Performatyka. Pojęcie performatywu językowego. Skuteczność performatywna. Fortunność performansu. Performance art a performans klasyczny. Performing arts. Poszerzone pojęcie performansu. Performatyka cd. (performance a kategorie życia, sztuki na żywo sztuki żyjącej, sztuki żywej)

• Ikonografia i ikonologia – Aby Warburg, Erwin Panofsky. Poziomy analizy: preikonograficzna, ikonograficzna, ikonologiczna. Symbole, alegorie, tematy – wizyta w Bibliotece Humanistycznej. Pojęcia: motyw, atrybut, symbol, alegoria, kompozycja alegoryczna, emblemat, impresa, symbol, atrybut, dewiza. Iconoclass, rkd.

• Metoda ikonograficzna: rozwinięcie i krytyka. Tematy ramowe, przekształcenia ikonograficzne wg. Jana Białostockiego. Krytyka metody ikonograficznej. Ikonika Maxa Imdhala – widzenie formalne i przedmiotowe, postaciezawiasowe, [ostacie “dwustronnej orientacji”, synchroniczność, rola kompozycji płaszczyznowej

• Hermeneutyka: podstawy hermeneutyki jako interpretacji tekstu oraz hermeneutyki filozoficznej, przedstawiciele: Dithey, Heidegger, Gadamer. Hermeneutyka egzystencjalna Brotjego: relacja podmiot-obraz w metodzie hermeneutycznej. Widzenie przestrzenne i płaszczyznowe, konflikt widzenia,

• BILDWISSENSCHAFT. Formuły patosu wg Aby Warburga, co to jest Atlas Mnemosyne. Czym zajmuje się Bildwissenschaft, różnice pomiędzy wizualnościa a obrazowością. Boehm: obrazy silne i słabe, różnica ikoniczna, autonomia obrazu

• Visual studies- Od Warburga do Mitchella. Ernst Gombrich: formuła schematu i korekty jako zadsada tworzenia się stylów. Zarzuty wobec studiów wizualnych ich obrona wg W. J. T. Mitchella. Radykalizm koncepcji Nikolasa Mirzoeffa – visual culture.

• Antropologia obrazu a historia sztuki, jakie mogą być potencjalne “reakcje na obraz” wg D. Freedberga. Obrazy wewnętrzne, zewnętrzne i symboliczne wg H. Belitnga. Koncepcja obrazów przed epoka sztuki. Totem, idol i fetysz wg Mitchella

• OBRAZ I MEDIUM. Rola medium w antropologii obrazu, wg. Beltinga. Koncepcja historii sztuki jako historii mediów wg. Bredekampa, media przednowoczesne i nowoczesne

• Historia i rodzaje recepcji. Estetyka recepcji W. Kempa: widz implikowany, analiza recepcji: warunki wewnętrzne i zewnętrzne, elementy wskazujące na komunikację pomiędzy dziełem a widzem

• Biografizm a socjologia sztuki. Biografia artysty: tradycja grecka, tradycja rzymska. Kategoria życia jako przedmiot badań (W. Dilthey). Genetyzm socjologiczny (H. Taine). Psychoanaliza. Freud: struktura osobowości id/ego/superego, sublimacja, symbolizacja, przeniesienie, nerwica, praca snu. Jung: persona, dusza – Anima i Animus, nieświadomość zbiorowa, archetyp.

• Funkcjonalizm (S. Ossowski) i społeczna anatomia sztuki: praktyki społeczne związane ze sztuką, praktyki jako działania strategiczne, habitus, “pole władzy” (P. Bourdieu)

• Feministyczna historia sztuki, queer theory (przyczyny kulturowego wykluczenia kobiet, historia sztuki jako forma artykulacje władzy; różnicowanie (differencing) kanonu; feministyczne interwencje w historii sztuki a społeczna historia sztuki

Lektura obowiązkowa:

1. Piotr Skubiszewski, 0 dwóch sposobach uprawiania historii sztuki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5 (17), 57-85

2. Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej (dowolne wydanie, fragmenty o malarstwie).

3. Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna (dowolne wydanie).

4. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976 (forma, dostępny w plikach).

5. Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008 (fragm. o Rieglu)

6. Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki, Warszawa 1983, s 7-20; 31-43.

7. Roland Barthes, Znak w wyobraźni, w: tegoż, Mit i znak. Eseje, wyb. J. Błoński, PIW, Warszawa 1970, s. 266-324 (dostępny w plikach).

8. Eco Umberto, Komunikat estetyczny, w: tegoż, Nieobecna struktura, tłum. Adam Weinsberg i Paweł Bravo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.

9. Marshall McLuhan, Środek jest przekazem, w: tegoż, Wybór tekstów, Poznań 2001.

10. Jacques Derrida, Pismo i telekomunikacja, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 3 (21), 75–92.

11. Ryszard Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, „Pamiętnik Literacki” 1990, 81/2, s. 95–116.

12. Jon McKenzie, Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. Tomasz Kubikowski, Universitas, Kraków 2011 (wstęp).

13. Jan Białostocki, Temat ramowy i obraz archetypiczny. Psychologia i ikonografia, w: Teoria i twórczość, Poznań 1961, s.160–169.

14. Max Imdahl, Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu, „Artium Questiones” 1990, t. IV, s. 103–122, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones1990/0127.

15. M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa 1997.

16. Michael Brötje, Obraz jako parabola. O pejzażach Gustava Courbeta, „Artium Questiones” 1993, VI.

17. Aby Warburg, Atlas Mnemosyne, NCK, Warszawa 2016.

18. Mariusz Bryl, Historia sztuki na przejściu od kontekstowej funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting), „Artium Questiones” 2000, XI.

19. W. J. T. Mitchell, Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, „Artium Questiones” 2006, XVII.

20. David Freedberg, Potega wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (Wstęp – dostępny w plikach).

21. Hans Belting, Obraz i kult, Gdańsk 2010 (Wprowadzenie dostępne w plikach).

22. Horst Bredekamp, Media obrazowe, “Artium Questiones” 2004, XV.

23. Wolfgang Kemp, Dzieło sztuki i widz: metoda estetyczno-recepcyjna, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. Mariusz Bryl, Piotr Juszkiewicz, Piotr Piotrowski, Wojciech Suchocki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009, s. 139–154. (wersja w j. angielskim dostępna w plikach)

24. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 31–70 (dostępny w plikach).

25. Stanisław Ossowski, Socjologia sztuki. Przegląd zagadnień, w: tegoż, U podstaw estetyki, PWN, Warszawa 1966, s. 365–390 (dostępny w plikach).

26. Anna Matuchniak-Krasuska, Koncepcja habitusu u Pierre'a Bourdieu, “Hybris” 2015, nr 31.

Uzupełniająco:

1. Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Poznań 2008.

2. Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2008 (trzeba podejść krytycznie).

3. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.

4. Jan Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.

5. Thomas S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions, The

6. Clement Greenberg, Potrzeba „formalizmu”, w: tegoż, Obrona modernizmu. Wybór esejów, Universitas, Kraków 2006, s. 63-70.

7. Adolf Goldschmidt, Rozbicie formy w rozwoju sztuki (dostępne w plikach).

8. Richard Schechner, Performatyka. Wstęp, Ośrodek im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006.

9. Austin John, Wypowiedzi performatywne, oraz Czynności lokucyjne, illokucyjne, perlokucyjne, w: tegoż, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa 1993.

10. E. Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki. Warszawa 1971.

11. Iconoclass rkd: https://rkd.nl/nl/collecties/services-tools/iconclass

12. Michał Haake, Powołanie św. Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu, „Artium Questiones”, XVIII.

13. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 89–186 (dostępny w plikach).

14. Nathalie Heinich, Socjologia sztuki, tłum. A. Karpowicz, Warszawa 2010.

15. The Holberg Lecture by Griselda Pollock [film]: "The Holberg Lecture by Griselda Pollock"

16. Agata Jakubowska, Feministyczne interwencje Griseldy Pollock, „Rocznik Historii Sztuki” 2004, 29, s. 25–48.

17. Stanisław Czekalski, Intertekstualność i malarstwo, Artium Quaestiones, nr XVI 2005, s. 35-95.

T

wykład, ćwiczenia, analizy

wykład - na podstawie obecności, 15%

ćwiczenia - na podstawie prac pisemnych (analizy formalna, strukturalna, ikonograficzna) oraz udziału w dyskusji, 25%

egzamin ustny - oparty na lekturze obowiązkowej (zagadnienia załączone w harmonogramie zajęć), 60%

• Co to jest nauka? Co to jest metodologia? Dlaczego metodologie się zmieniają? Co to jest paradygmat?

• Siatka podstawowych pojęć w historii sztuki w perspektywie paradygmatu sytuacji estetycznej artysta-dzieło-odbiorca i jej krytyka w perspektywie studiów crossdyscyplinarnych.

• Przypomnienie podstawowych tradycyjnych pojęć w perspektywie historycznej (techne i nowoczesne pojęcie sztuki; mimesis i jej odmiany; ekspresja dzieła, artysty i odbiorcy; wartość artystyczna, wartość estetyczna, pojęcie stylu, funkcje sztuki)

• Formalizm. Pięć znaczeń terminu „forma”. Antecedencje formalizmu (doktryna estetyzmu, l’art pour l’art, estetyka Kanta); aspekty procesu autonomizacji sztuki (antyemocjonalizm, obiektywizm, esencjalizm); „czysta widzialność”, widzenie optyczne i haptyczne, wola twórcza, „rozbicie” formy w rozwoju sztuki; „forma znacząca”, „estetyczna emocja”; analiza formy (5 par opozycyjnych pojęć wg Wölfflina; własności formalno-ekspresyjne punktu, linii i płaszczyzny wg Kandyńskiego); formalizm a modernizm

• Semiotyka i strukturalizm. Znak i sytuacja znakowa, reprezentacja (de Saussure, Peirce, Ogden i Richards); znak i system, intencjonalna i teleologiczna koncepcja znaku i jej krytyka (Wallis); funkcje języka (Jacobson); semiotyka strukturalna w badaniach nad sztuką; analiza strukturalna, kod, idiolekt, poziomy struktury (Eco); rodzaje znakowej wyobraźni; dekonstrukcja; analiza strukturalna dzieła sztuki

• Pojęcie medium. Dialogowość. Intermedialność.

• Intertekstualność. Iterowalność.

• Performatyka. Pojęcie performatywu językowego. Skuteczność performatywna. Fortunność performansu. Performance art a performans klasyczny. Performing arts. Poszerzone pojęcie performansu. Performatyka cd. (performance a kategorie życia, sztuki na żywo sztuki żyjącej, sztuki żywej)

• Ikonografia i ikonologia – Aby Warburg, Erwin Panofsky. Poziomy analizy: preikonograficzna, ikonograficzna, ikonologiczna. Symbole, alegorie, tematy – wizyta w Bibliotece Humanistycznej. Pojęcia: motyw, atrybut, symbol, alegoria, kompozycja alegoryczna, emblemat, impresa, symbol, atrybut, dewiza. Iconoclass, rkd.

• Metoda ikonograficzna: rozwinięcie i krytyka. Tematy ramowe, przekształcenia ikonograficzne wg. Jana Białostockiego. Krytyka metody ikonograficznej. Ikonika Maxa Imdhala – widzenie formalne i przedmiotowe, postaciezawiasowe, [ostacie “dwustronnej orientacji”, synchroniczność, rola kompozycji płaszczyznowej

• Hermeneutyka: podstawy hermeneutyki jako interpretacji tekstu oraz hermeneutyki filozoficznej, przedstawiciele: Dithey, Heidegger, Gadamer. Hermeneutyka egzystencjalna Brotjego: relacja podmiot-obraz w metodzie hermeneutycznej. Widzenie przestrzenne i płaszczyznowe, konflikt widzenia,

• BILDWISSENSCHAFT. Formuły patosu wg Aby Warburga, co to jest Atlas Mnemosyne. Czym zajmuje się Bildwissenschaft, różnice pomiędzy wizualnościa a obrazowością. Boehm: obrazy silne i słabe, różnica ikoniczna, autonomia obrazu

• Visual studies- Od Warburga do Mitchella. Ernst Gombrich: formuła schematu i korekty jako zadsada tworzenia się stylów. Zarzuty wobec studiów wizualnych ich obrona wg W. J. T. Mitchella. Radykalizm koncepcji Nikolasa Mirzoeffa – visual culture.

• Antropologia obrazu a historia sztuki, jakie mogą być potencjalne “reakcje na obraz” wg D. Freedberga. Obrazy wewnętrzne, zewnętrzne i symboliczne wg H. Belitnga. Koncepcja obrazów przed epoka sztuki. Totem, idol i fetysz wg Mitchella

• OBRAZ I MEDIUM. Rola medium w antropologii obrazu, wg. Beltinga. Koncepcja historii sztuki jako historii mediów wg. Bredekampa, media przednowoczesne i nowoczesne

• Historia i rodzaje recepcji. Estetyka recepcji W. Kempa: widz implikowany, analiza recepcji: warunki wewnętrzne i zewnętrzne, elementy wskazujące na komunikację pomiędzy dziełem a widzem

• Biografizm a socjologia sztuki. Biografia artysty: tradycja grecka, tradycja rzymska. Kategoria życia jako przedmiot badań (W. Dilthey). Genetyzm socjologiczny (H. Taine). Psychoanaliza. Freud: struktura osobowości id/ego/superego, sublimacja, symbolizacja, przeniesienie, nerwica, praca snu. Jung: persona, dusza – Anima i Animus, nieświadomość zbiorowa, archetyp.

• Funkcjonalizm (S. Ossowski) i społeczna anatomia sztuki: praktyki społeczne związane ze sztuką, praktyki jako działania strategiczne, habitus, “pole władzy” (P. Bourdieu)

• Feministyczna historia sztuki, queer theory (przyczyny kulturowego wykluczenia kobiet, historia sztuki jako forma artykulacje władzy; różnicowanie (differencing) kanonu; feministyczne interwencje w historii sztuki a społeczna historia sztuki

Lektura obowiązkowa:

1. Piotr Skubiszewski, 0 dwóch sposobach uprawiania historii sztuki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5 (17), 57-85

2. Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej (dowolne wydanie, fragmenty o malarstwie).

3. Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna (dowolne wydanie).

4. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976 (forma, dostępny w plikach).

5. Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008 (fragm. o Rieglu)

6. Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki, Warszawa 1983, s 7-20; 31-43.

7. Roland Barthes, Znak w wyobraźni, w: tegoż, Mit i znak. Eseje, wyb. J. Błoński, PIW, Warszawa 1970, s. 266-324 (dostępny w plikach).

8. Eco Umberto, Komunikat estetyczny, w: tegoż, Nieobecna struktura, tłum. Adam Weinsberg i Paweł Bravo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.

9. Marshall McLuhan, Środek jest przekazem, w: tegoż, Wybór tekstów, Poznań 2001.

10. Jacques Derrida, Pismo i telekomunikacja, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 3 (21), 75–92.

11. Ryszard Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, „Pamiętnik Literacki” 1990, 81/2, s. 95–116.

12. Jon McKenzie, Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. Tomasz Kubikowski, Universitas, Kraków 2011 (wstęp).

13. Jan Białostocki, Temat ramowy i obraz archetypiczny. Psychologia i ikonografia, w: Teoria i twórczość, Poznań 1961, s.160–169.

14. Max Imdahl, Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu, „Artium Questiones” 1990, t. IV, s. 103–122, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones1990/0127.

15. M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa 1997.

16. Michael Brötje, Obraz jako parabola. O pejzażach Gustava Courbeta, „Artium Questiones” 1993, VI.

17. Aby Warburg, Atlas Mnemosyne, NCK, Warszawa 2016.

18. Mariusz Bryl, Historia sztuki na przejściu od kontekstowej funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting), „Artium Questiones” 2000, XI.

19. W. J. T. Mitchell, Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, „Artium Questiones” 2006, XVII.

20. David Freedberg, Potega wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (Wstęp – dostępny w plikach).

21. Hans Belting, Obraz i kult, Gdańsk 2010 (Wprowadzenie dostępne w plikach).

22. Horst Bredekamp, Media obrazowe, “Artium Questiones” 2004, XV.

23. Wolfgang Kemp, Dzieło sztuki i widz: metoda estetyczno-recepcyjna, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. Mariusz Bryl, Piotr Juszkiewicz, Piotr Piotrowski, Wojciech Suchocki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009, s. 139–154. (wersja w j. angielskim dostępna w plikach)

24. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 31–70 (dostępny w plikach).

25. Stanisław Ossowski, Socjologia sztuki. Przegląd zagadnień, w: tegoż, U podstaw estetyki, PWN, Warszawa 1966, s. 365–390 (dostępny w plikach).

26. Anna Matuchniak-Krasuska, Koncepcja habitusu u Pierre'a Bourdieu, “Hybris” 2015, nr 31.

Uzupełniająco:

1. Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Poznań 2008.

2. Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2008 (trzeba podejść krytycznie).

3. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.

4. Jan Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.

5. Thomas S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions, The

6. Clement Greenberg, Potrzeba „formalizmu”, w: tegoż, Obrona modernizmu. Wybór esejów, Universitas, Kraków 2006, s. 63-70.

7. Adolf Goldschmidt, Rozbicie formy w rozwoju sztuki (dostępne w plikach).

8. Richard Schechner, Performatyka. Wstęp, Ośrodek im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006.

9. Austin John, Wypowiedzi performatywne, oraz Czynności lokucyjne, illokucyjne, perlokucyjne, w: tegoż, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa 1993.

10. E. Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki. Warszawa 1971.

11. Iconoclass rkd: https://rkd.nl/nl/collecties/services-tools/iconclass

12. Michał Haake, Powołanie św. Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu, „Artium Questiones”, XVIII.

13. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 89–186 (dostępny w plikach).

14. Nathalie Heinich, Socjologia sztuki, tłum. A. Karpowicz, Warszawa 2010.

15. The Holberg Lecture by Griselda Pollock [film]: "The Holberg Lecture by Griselda Pollock"

16. Agata Jakubowska, Feministyczne interwencje Griseldy Pollock, „Rocznik Historii Sztuki” 2004, 29, s. 25–48.

17. Stanisław Czekalski, Intertekstualność i malarstwo, Artium Quaestiones, nr XVI 2005, s. 35-95.

T

wykład, ćwiczenia, analizy

wykład - na podstawie obecności, 15%

ćwiczenia - na podstawie prac pisemnych (analizy formalna, strukturalna, ikonograficzna) oraz udziału w dyskusji, 25%

egzamin ustny - oparty na lekturze obowiązkowej (zagadnienia załączone w harmonogramie zajęć), 60%

Metody weryfikacji i oceny stopnia osiągnięcia założonych efektów uczenia się przeprowadzane są na podstawie pisemnego testu - egzaminu

• Co to jest nauka? Co to jest metodologia? Dlaczego metodologie się zmieniają? Co to jest paradygmat?

• Siatka podstawowych pojęć w historii sztuki w perspektywie paradygmatu sytuacji estetycznej artysta-dzieło-odbiorca i jej krytyka w perspektywie studiów crossdyscyplinarnych.

• Przypomnienie podstawowych tradycyjnych pojęć w perspektywie historycznej (techne i nowoczesne pojęcie sztuki; mimesis i jej odmiany; ekspresja dzieła, artysty i odbiorcy; wartość artystyczna, wartość estetyczna, pojęcie stylu, funkcje sztuki)

• Formalizm. Pięć znaczeń terminu „forma”. Antecedencje formalizmu (doktryna estetyzmu, l’art pour l’art, estetyka Kanta); aspekty procesu autonomizacji sztuki (antyemocjonalizm, obiektywizm, esencjalizm); „czysta widzialność”, widzenie optyczne i haptyczne, wola twórcza, „rozbicie” formy w rozwoju sztuki; „forma znacząca”, „estetyczna emocja”; analiza formy (5 par opozycyjnych pojęć wg Wölfflina; własności formalno-ekspresyjne punktu, linii i płaszczyzny wg Kandyńskiego); formalizm a modernizm

• Semiotyka i strukturalizm. Znak i sytuacja znakowa, reprezentacja (de Saussure, Peirce, Ogden i Richards); znak i system, intencjonalna i teleologiczna koncepcja znaku i jej krytyka (Wallis); funkcje języka (Jacobson); semiotyka strukturalna w badaniach nad sztuką; analiza strukturalna, kod, idiolekt, poziomy struktury (Eco); rodzaje znakowej wyobraźni; dekonstrukcja; analiza strukturalna dzieła sztuki

• Pojęcie medium. Dialogowość. Intermedialność.

• Intertekstualność. Iterowalność.

• Performatyka. Pojęcie performatywu językowego. Skuteczność performatywna. Fortunność performansu. Performance art a performans klasyczny. Performing arts. Poszerzone pojęcie performansu. Performatyka cd. (performance a kategorie życia, sztuki na żywo sztuki żyjącej, sztuki żywej)

• Ikonografia i ikonologia – Aby Warburg, Erwin Panofsky. Poziomy analizy: preikonograficzna, ikonograficzna, ikonologiczna. Symbole, alegorie, tematy – wizyta w Bibliotece Humanistycznej. Pojęcia: motyw, atrybut, symbol, alegoria, kompozycja alegoryczna, emblemat, impresa, symbol, atrybut, dewiza. Iconoclass, rkd.

• Metoda ikonograficzna: rozwinięcie i krytyka. Tematy ramowe, przekształcenia ikonograficzne wg. Jana Białostockiego. Krytyka metody ikonograficznej. Ikonika Maxa Imdhala – widzenie formalne i przedmiotowe, postaciezawiasowe, [ostacie “dwustronnej orientacji”, synchroniczność, rola kompozycji płaszczyznowej

• Hermeneutyka: podstawy hermeneutyki jako interpretacji tekstu oraz hermeneutyki filozoficznej, przedstawiciele: Dithey, Heidegger, Gadamer. Hermeneutyka egzystencjalna Brotjego: relacja podmiot-obraz w metodzie hermeneutycznej. Widzenie przestrzenne i płaszczyznowe, konflikt widzenia,

• BILDWISSENSCHAFT. Formuły patosu wg Aby Warburga, co to jest Atlas Mnemosyne. Czym zajmuje się Bildwissenschaft, różnice pomiędzy wizualnościa a obrazowością. Boehm: obrazy silne i słabe, różnica ikoniczna, autonomia obrazu

• Visual studies- Od Warburga do Mitchella. Ernst Gombrich: formuła schematu i korekty jako zadsada tworzenia się stylów. Zarzuty wobec studiów wizualnych ich obrona wg W. J. T. Mitchella. Radykalizm koncepcji Nikolasa Mirzoeffa – visual culture.

• Antropologia obrazu a historia sztuki, jakie mogą być potencjalne “reakcje na obraz” wg D. Freedberga. Obrazy wewnętrzne, zewnętrzne i symboliczne wg H. Belitnga. Koncepcja obrazów przed epoka sztuki. Totem, idol i fetysz wg Mitchella

• OBRAZ I MEDIUM. Rola medium w antropologii obrazu, wg. Beltinga. Koncepcja historii sztuki jako historii mediów wg. Bredekampa, media przednowoczesne i nowoczesne

• Historia i rodzaje recepcji. Estetyka recepcji W. Kempa: widz implikowany, analiza recepcji: warunki wewnętrzne i zewnętrzne, elementy wskazujące na komunikację pomiędzy dziełem a widzem

• Biografizm a socjologia sztuki. Biografia artysty: tradycja grecka, tradycja rzymska. Kategoria życia jako przedmiot badań (W. Dilthey). Genetyzm socjologiczny (H. Taine). Psychoanaliza. Freud: struktura osobowości id/ego/superego, sublimacja, symbolizacja, przeniesienie, nerwica, praca snu. Jung: persona, dusza – Anima i Animus, nieświadomość zbiorowa, archetyp.

• Funkcjonalizm (S. Ossowski) i społeczna anatomia sztuki: praktyki społeczne związane ze sztuką, praktyki jako działania strategiczne, habitus, “pole władzy” (P. Bourdieu)

• Feministyczna historia sztuki, queer theory (przyczyny kulturowego wykluczenia kobiet, historia sztuki jako forma artykulacje władzy; różnicowanie (differencing) kanonu; feministyczne interwencje w historii sztuki a społeczna historia sztuki

Lektura obowiązkowa:

1. Piotr Skubiszewski, 0 dwóch sposobach uprawiania historii sztuki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5 (17), 57-85

2. Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej (dowolne wydanie, fragmenty o malarstwie).

3. Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna (dowolne wydanie).

4. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976 (forma, dostępny w plikach).

5. Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008 (fragm. o Rieglu)

6. Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki, Warszawa 1983, s 7-20; 31-43.

7. Roland Barthes, Znak w wyobraźni, w: tegoż, Mit i znak. Eseje, wyb. J. Błoński, PIW, Warszawa 1970, s. 266-324 (dostępny w plikach).

8. Eco Umberto, Komunikat estetyczny, w: tegoż, Nieobecna struktura, tłum. Adam Weinsberg i Paweł Bravo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.

9. Marshall McLuhan, Środek jest przekazem, w: tegoż, Wybór tekstów, Poznań 2001.

10. Jacques Derrida, Pismo i telekomunikacja, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 3 (21), 75–92.

11. Ryszard Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, „Pamiętnik Literacki” 1990, 81/2, s. 95–116.

12. Jon McKenzie, Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. Tomasz Kubikowski, Universitas, Kraków 2011 (wstęp).

13. Jan Białostocki, Temat ramowy i obraz archetypiczny. Psychologia i ikonografia, w: Teoria i twórczość, Poznań 1961, s.160–169.

14. Max Imdahl, Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu, „Artium Questiones” 1990, t. IV, s. 103–122, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones1990/0127.

15. M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa 1997.

16. Michael Brötje, Obraz jako parabola. O pejzażach Gustava Courbeta, „Artium Questiones” 1993, VI.

17. Aby Warburg, Atlas Mnemosyne, NCK, Warszawa 2016.

18. Mariusz Bryl, Historia sztuki na przejściu od kontekstowej funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting), „Artium Questiones” 2000, XI.

19. W. J. T. Mitchell, Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, „Artium Questiones” 2006, XVII.

20. David Freedberg, Potega wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (Wstęp – dostępny w plikach).

21. Hans Belting, Obraz i kult, Gdańsk 2010 (Wprowadzenie dostępne w plikach).

22. Horst Bredekamp, Media obrazowe, “Artium Questiones” 2004, XV.

23. Wolfgang Kemp, Dzieło sztuki i widz: metoda estetyczno-recepcyjna, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. Mariusz Bryl, Piotr Juszkiewicz, Piotr Piotrowski, Wojciech Suchocki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009, s. 139–154. (wersja w j. angielskim dostępna w plikach)

24. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 31–70 (dostępny w plikach).

25. Stanisław Ossowski, Socjologia sztuki. Przegląd zagadnień, w: tegoż, U podstaw estetyki, PWN, Warszawa 1966, s. 365–390 (dostępny w plikach).

26. Anna Matuchniak-Krasuska, Koncepcja habitusu u Pierre'a Bourdieu, “Hybris” 2015, nr 31.

Uzupełniająco:

1. Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Poznań 2008.

2. Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2008 (trzeba podejść krytycznie).

3. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.

4. Jan Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.

5. Thomas S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions, The

6. Clement Greenberg, Potrzeba „formalizmu”, w: tegoż, Obrona modernizmu. Wybór esejów, Universitas, Kraków 2006, s. 63-70.

7. Adolf Goldschmidt, Rozbicie formy w rozwoju sztuki (dostępne w plikach).

8. Richard Schechner, Performatyka. Wstęp, Ośrodek im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006.

9. Austin John, Wypowiedzi performatywne, oraz Czynności lokucyjne, illokucyjne, perlokucyjne, w: tegoż, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa 1993.

10. E. Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki. Warszawa 1971.

11. Iconoclass rkd: https://rkd.nl/nl/collecties/services-tools/iconclass

12. Michał Haake, Powołanie św. Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu, „Artium Questiones”, XVIII.

13. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 89–186 (dostępny w plikach).

14. Nathalie Heinich, Socjologia sztuki, tłum. A. Karpowicz, Warszawa 2010.

15. The Holberg Lecture by Griselda Pollock [film]: "The Holberg Lecture by Griselda Pollock"

16. Agata Jakubowska, Feministyczne interwencje Griseldy Pollock, „Rocznik Historii Sztuki” 2004, 29, s. 25–48.

17. Stanisław Czekalski, Intertekstualność i malarstwo, Artium Quaestiones, nr XVI 2005, s. 35-95.

T

wykład, ćwiczenia, analizy

wykład - na podstawie obecności, 15%

ćwiczenia - na podstawie prac pisemnych (analizy formalna, strukturalna, ikonograficzna) oraz udziału w dyskusji, 25%

egzamin ustny - oparty na lekturze obowiązkowej (zagadnienia załączone w harmonogramie zajęć), 60%

Metody weryfikacji i oceny stopnia osiągnięcia założonych efektów uczenia się przeprowadzane są na podstawie pisemnego testu - egzaminu

• Co to jest nauka? Co to jest metodologia? Dlaczego metodologie się zmieniają? Co to jest paradygmat?

• Siatka podstawowych pojęć w historii sztuki w perspektywie paradygmatu sytuacji estetycznej artysta-dzieło-odbiorca i jej krytyka w perspektywie studiów crossdyscyplinarnych.

• Przypomnienie podstawowych tradycyjnych pojęć w perspektywie historycznej (techne i nowoczesne pojęcie sztuki; mimesis i jej odmiany; ekspresja dzieła, artysty i odbiorcy; wartość artystyczna, wartość estetyczna, pojęcie stylu, funkcje sztuki)

• Formalizm. Pięć znaczeń terminu „forma”. Antecedencje formalizmu (doktryna estetyzmu, l’art pour l’art, estetyka Kanta); aspekty procesu autonomizacji sztuki (antyemocjonalizm, obiektywizm, esencjalizm); „czysta widzialność”, widzenie optyczne i haptyczne, wola twórcza, „rozbicie” formy w rozwoju sztuki; „forma znacząca”, „estetyczna emocja”; analiza formy (5 par opozycyjnych pojęć wg Wölfflina; własności formalno-ekspresyjne punktu, linii i płaszczyzny wg Kandyńskiego); formalizm a modernizm

• Semiotyka i strukturalizm. Znak i sytuacja znakowa, reprezentacja (de Saussure, Peirce, Ogden i Richards); znak i system, intencjonalna i teleologiczna koncepcja znaku i jej krytyka (Wallis); funkcje języka (Jacobson); semiotyka strukturalna w badaniach nad sztuką; analiza strukturalna, kod, idiolekt, poziomy struktury (Eco); rodzaje znakowej wyobraźni; dekonstrukcja; analiza strukturalna dzieła sztuki

• Pojęcie medium. Dialogowość. Intermedialność.

• Intertekstualność. Iterowalność.

• Performatyka. Pojęcie performatywu językowego. Skuteczność performatywna. Fortunność performansu. Performance art a performans klasyczny. Performing arts. Poszerzone pojęcie performansu. Performatyka cd. (performance a kategorie życia, sztuki na żywo sztuki żyjącej, sztuki żywej)

• Ikonografia i ikonologia – Aby Warburg, Erwin Panofsky. Poziomy analizy: preikonograficzna, ikonograficzna, ikonologiczna. Symbole, alegorie, tematy – wizyta w Bibliotece Humanistycznej. Pojęcia: motyw, atrybut, symbol, alegoria, kompozycja alegoryczna, emblemat, impresa, symbol, atrybut, dewiza. Iconoclass, rkd.

• Metoda ikonograficzna: rozwinięcie i krytyka. Tematy ramowe, przekształcenia ikonograficzne wg. Jana Białostockiego. Krytyka metody ikonograficznej. Ikonika Maxa Imdhala – widzenie formalne i przedmiotowe, postaciezawiasowe, [ostacie “dwustronnej orientacji”, synchroniczność, rola kompozycji płaszczyznowej

• Hermeneutyka: podstawy hermeneutyki jako interpretacji tekstu oraz hermeneutyki filozoficznej, przedstawiciele: Dithey, Heidegger, Gadamer. Hermeneutyka egzystencjalna Brotjego: relacja podmiot-obraz w metodzie hermeneutycznej. Widzenie przestrzenne i płaszczyznowe, konflikt widzenia,

• BILDWISSENSCHAFT. Formuły patosu wg Aby Warburga, co to jest Atlas Mnemosyne. Czym zajmuje się Bildwissenschaft, różnice pomiędzy wizualnościa a obrazowością. Boehm: obrazy silne i słabe, różnica ikoniczna, autonomia obrazu

• Visual studies- Od Warburga do Mitchella. Ernst Gombrich: formuła schematu i korekty jako zadsada tworzenia się stylów. Zarzuty wobec studiów wizualnych ich obrona wg W. J. T. Mitchella. Radykalizm koncepcji Nikolasa Mirzoeffa – visual culture.

• Antropologia obrazu a historia sztuki, jakie mogą być potencjalne “reakcje na obraz” wg D. Freedberga. Obrazy wewnętrzne, zewnętrzne i symboliczne wg H. Belitnga. Koncepcja obrazów przed epoka sztuki. Totem, idol i fetysz wg Mitchella

• OBRAZ I MEDIUM. Rola medium w antropologii obrazu, wg. Beltinga. Koncepcja historii sztuki jako historii mediów wg. Bredekampa, media przednowoczesne i nowoczesne

• Historia i rodzaje recepcji. Estetyka recepcji W. Kempa: widz implikowany, analiza recepcji: warunki wewnętrzne i zewnętrzne, elementy wskazujące na komunikację pomiędzy dziełem a widzem

• Biografizm a socjologia sztuki. Biografia artysty: tradycja grecka, tradycja rzymska. Kategoria życia jako przedmiot badań (W. Dilthey). Genetyzm socjologiczny (H. Taine). Psychoanaliza. Freud: struktura osobowości id/ego/superego, sublimacja, symbolizacja, przeniesienie, nerwica, praca snu. Jung: persona, dusza – Anima i Animus, nieświadomość zbiorowa, archetyp.

• Funkcjonalizm (S. Ossowski) i społeczna anatomia sztuki: praktyki społeczne związane ze sztuką, praktyki jako działania strategiczne, habitus, “pole władzy” (P. Bourdieu)

• Feministyczna historia sztuki, queer theory (przyczyny kulturowego wykluczenia kobiet, historia sztuki jako forma artykulacje władzy; różnicowanie (differencing) kanonu; feministyczne interwencje w historii sztuki a społeczna historia sztuki

Lektura obowiązkowa:

1. Piotr Skubiszewski, 0 dwóch sposobach uprawiania historii sztuki, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1974, nr 5 (17), 57-85

2. Heinrich Wölfflin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej (dowolne wydanie, fragmenty o malarstwie).

3. Wasyl Kandyński, Punkt i linia a płaszczyzna (dowolne wydanie).

4. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976 (forma, dostępny w plikach).

5. Lambert Wiesing, Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej, Warszawa 2008 (fragm. o Rieglu)

6. Mieczysław Wallis, Sztuki i znaki, Warszawa 1983, s 7-20; 31-43.

7. Roland Barthes, Znak w wyobraźni, w: tegoż, Mit i znak. Eseje, wyb. J. Błoński, PIW, Warszawa 1970, s. 266-324 (dostępny w plikach).

8. Eco Umberto, Komunikat estetyczny, w: tegoż, Nieobecna struktura, tłum. Adam Weinsberg i Paweł Bravo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.

9. Marshall McLuhan, Środek jest przekazem, w: tegoż, Wybór tekstów, Poznań 2001.

10. Jacques Derrida, Pismo i telekomunikacja, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 3 (21), 75–92.

11. Ryszard Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, „Pamiętnik Literacki” 1990, 81/2, s. 95–116.

12. Jon McKenzie, Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. Tomasz Kubikowski, Universitas, Kraków 2011 (wstęp).

13. Jan Białostocki, Temat ramowy i obraz archetypiczny. Psychologia i ikonografia, w: Teoria i twórczość, Poznań 1961, s.160–169.

14. Max Imdahl, Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu, „Artium Questiones” 1990, t. IV, s. 103–122, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/artium_quaestiones1990/0127.

15. M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, w: tegoż, Drogi lasu, Warszawa 1997.

16. Michael Brötje, Obraz jako parabola. O pejzażach Gustava Courbeta, „Artium Questiones” 1993, VI.

17. Aby Warburg, Atlas Mnemosyne, NCK, Warszawa 2016.

18. Mariusz Bryl, Historia sztuki na przejściu od kontekstowej funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting), „Artium Questiones” 2000, XI.

19. W. J. T. Mitchell, Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, „Artium Questiones” 2006, XVII.

20. David Freedberg, Potega wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (Wstęp – dostępny w plikach).

21. Hans Belting, Obraz i kult, Gdańsk 2010 (Wprowadzenie dostępne w plikach).

22. Horst Bredekamp, Media obrazowe, “Artium Questiones” 2004, XV.

23. Wolfgang Kemp, Dzieło sztuki i widz: metoda estetyczno-recepcyjna, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. Mariusz Bryl, Piotr Juszkiewicz, Piotr Piotrowski, Wojciech Suchocki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009, s. 139–154. (wersja w j. angielskim dostępna w plikach)

24. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 31–70 (dostępny w plikach).

25. Stanisław Ossowski, Socjologia sztuki. Przegląd zagadnień, w: tegoż, U podstaw estetyki, PWN, Warszawa 1966, s. 365–390 (dostępny w plikach).

26. Anna Matuchniak-Krasuska, Koncepcja habitusu u Pierre'a Bourdieu, “Hybris” 2015, nr 31.

Uzupełniająco:

1. Mariusz Bryl, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Poznań 2008.

2. Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2008 (trzeba podejść krytycznie).

3. Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.

4. Jan Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.

5. Thomas S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions, The

6. Clement Greenberg, Potrzeba „formalizmu”, w: tegoż, Obrona modernizmu. Wybór esejów, Universitas, Kraków 2006, s. 63-70.

7. Adolf Goldschmidt, Rozbicie formy w rozwoju sztuki (dostępne w plikach).

8. Richard Schechner, Performatyka. Wstęp, Ośrodek im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2006.

9. Austin John, Wypowiedzi performatywne, oraz Czynności lokucyjne, illokucyjne, perlokucyjne, w: tegoż, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa 1993.

10. E. Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, red. J. Białostocki. Warszawa 1971.

11. Iconoclass rkd: https://rkd.nl/nl/collecties/services-tools/iconclass

12. Michał Haake, Powołanie św. Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu, „Artium Questiones”, XVIII.

13. Zofia Rosińska, Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa 1985, s. 89–186 (dostępny w plikach).

14. Nathalie Heinich, Socjologia sztuki, tłum. A. Karpowicz, Warszawa 2010.

15. The Holberg Lecture by Griselda Pollock [film]: "The Holberg Lecture by Griselda Pollock"

16. Agata Jakubowska, Feministyczne interwencje Griseldy Pollock, „Rocznik Historii Sztuki” 2004, 29, s. 25–48.

17. Stanisław Czekalski, Intertekstualność i malarstwo, Artium Quaestiones, nr XVI 2005, s. 35-95.