Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa- teoria i praktyka

Nasz wykład nosi tytuł „Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa”. I trudno go inaczej nazwać, choć jego zawartość nie będzie taka, jak mogłoby wynikać z Waszych dotychczasowych doświadczeń i wysłuchanych wykładów.

Z reguły bowiem mówiąc o związkach danej gałęzi z innymi gałęziami prawa wskazuje się na rejony graniczne obowiązujących przepisów, np. prawa podatkowego, prawa cywilnego, prawa pracy etc. Jest to zatem spojrzenie od strony legislacyjnej, które wskazuje powiązania między unormowaniami prawnymi.

Tymczasem w ramach naszego wykładu chciałbym Państwu pokazać, w jaki sposób funkcjonuje praktyka stosowania prawa, gdy trzeba zastosować przepisy wielu różnych obcych sobie treściowo i funkcjonalnie regulacji prawnych. W praktyce rzadko się bowiem zdarza, abyśmy mieli do czynienia z zastosowaniem jednej tylko grupy przepisów. W szczególności dotyczy to prawa finansowego.

Znakomita większość czynności prawnych wiąże się ze skutkami prawa finansowego. Często są one uboczne, niewielkie i prawie ich nie zauważamy. Gdy na przykład zawieramy związek małżeński ponosimy opłaty, choćby za odpis aktu zawarcia małżeństwa. Ale wtedy patrzymy z reguły na pannę młodą i jej suknię, a płacą rodzice. Wcześniejszych romantycznych spacerów po parku nie zakłócały nam myśli o tym, że jest on finansowany z budżetu, że miasto płaci za dostarczanie prądu, a w jego cenie zawarte są podatki elektrociepłowni. Nie dostrzegamy też na co dzień tego, że w cenie naszych codziennych zakupów zawarty jest podatek od towarów i usług, a popijając piwko w pubie zasilamy budżet akcyzą.

Jednak przedsiębiorca, czy zamożny podatnik, którego będziemy w przyszłości obsługiwać albo podejmować w jego sprawie rozstrzygnięcia administracyjne lub sądowe, przed dokonaniem zakupu, sprzedaży, podjęciem działalności określonego rodzaju, zawsze liczy nie tylko za ile kupi i sprzeda, ale ile musi zapłacić podatku. Jednostka publicznoprawna, samorządowa lub państwowa, agencja albo fundusz liczą dotacje, opłaty, dopłaty, cła no i oczywiście podatki. Problem jednak w tym gdy nie liczą … !

Z moich doświadczeń wynika, że nawet doświadczeni prawnicy - praktycy traktują w toku swojej działalności prawo finansowe tak, jak często traktowali je na studiach. Finanse to matematyka, liczenie: „Byłem słaby z matematyki, jestem humanistą”. Tymczasem praktyka prawa finansowego, to nie jest dodawanie i odejmowanie, mnożenie i dzielenie, lecz dokonywanie skomplikowanej i finezyjnej wykładni przepisów prawa. Błędne założenia co do treści i potrzeby znajomości prawa finansowego wywołują bardzo przykre skutki. Błędem jest bowiem nagminnym przeprowadzanie analiz prawnych, dokonywanie interpretacji, sporządzanie opinii wyłącznie w kontekście przepisu, który pojawia się jako problem główny lub też wyeksponowany przez zainteresowanego albo organy administracji. Takimi problemami wyjściowymi są zagadnienia prawa cywilnego, handlowego, administracyjnego, rolnego itp. Rozwiązując dane zagadnienie na gruncie jednej gałęzi prawa, nie rozwiązujemy jednak wszystkich problemów prawnych. Prawnik rozwiązując problem powinien zawsze posłużyć się swoją wiedzą i wyobraźnią oraz zadać sobie pytanie jakie jeszcze inne przepisy niż te, które przedstawił mu klient, powinien brać pod uwagę przy dokonywaniu wykładni.

Typowym błędem popełnianym w toku stosowania prawa jest pomijanie uwarunkowań wynikających z prawa finansowego. Jakże często jednak zapominamy, że każda umowa lub orzeczenie sądu wywołuje skutki podatkowe. A to powoduje, że pierwotnymi przesłankami decyzji podejmowanej przez przedsiębiorcę, osobę prawną lub osobę fizyczną powinny być przepisy prawa finansowego.

Nie jest sztuką zaproponować przedsiębiorcy zawarcie umowy spółki z o.o. lub spółki akcyjnej i wpędzić go w kłopoty finansowe przez to, że nie rozważono możliwości zastosowania uproszczonych form opodatkowania. Nie jest sztuką zaproponować przemyślaną konstrukcję umów cywilnoprawnych i spowodować obciążenia podatkowe, gdy w zasięgu ręki mamy zwolnienie albo ulgę podatkową.

Sędzia karnista powinien sobie zdawać sprawę z tego, że prawo karne skarbowe ma zastosowanie z powodu naruszenia norm prawa podatkowego i prowadzi sprawę, wyznacza kolejne terminy, powołuje świadków nie zdając sobie sprawy, że ma do czynienia z przedawnionym wykroczeniem. Trzeba bowiem dany czyn najpierw właściwie zakwalifikować na gruncie prawa podatkowego, czego nie zrobił prokurator kierując akt oskarżenia.

Przemyślany i zawiły ciąg czynności cywilnoprawnych, wynik znakomitej operacji intelektualnej na gruncie prawa cywilnego, dający świetne rozwiązanie cywilistyczne problemu własnościowego, stanowi obejście prawa podatkowego i nie pomoże żadna zasada świętości umów. Fiskusa nie obchodzą bowiem jakie podatnik uskutecznia operacje cywilne, lecz to czy dana czynność stanowi przedmiot opodatkowania danym podatkiem i w jakiej wysokości.

Celem wykładu będzie pokazanie tych związków prawa finansowego z innymi gałęziami prawa i uświadomienie praktycznego znaczenia prawa finansowego w interpretacji różnych przepisów prawa. Poza wstępem ogólnym będziemy w zasadzie pracowali na kazusach pokazujących w jaki sposób należy uwzględniać powiązania wszystkich dziedzin prawa i konieczność ich współstosowania. Okaże się, że praktyka prawnicza to nie tylko wskazanie odpowiedniej dla danego rodzaju skutku umowy, ale w gruncie rzeczy zrezygnowanie z takiej z nich, która wywołuje najmniej korzystne skutki finansowe i nie powoduje zagrożeń podatkowych albo je minimalizuje.