Pedagogika zdolności

- Pokaz

- Dyskusja

- Prezentacja i analiza wytworów uczniów zdolnych (dzieła plastyczne, literackie i inne)

- Studia przypadków dzieci zdolnych

- Testy i zadania testowe oraz kwestionariusze identyfikujące zdolności i uzdolnienia

Kryteria oceny zawarte są powyżej.

Zwieńczeniem i jednocześnie warunkiem otrzymania oceny bardzo dobrej jest przygotowanie studium indywidualnego przypadku dziecka (osoby) zdolnej według następujących kryteriów opisu:

Studium przypadku osoby zdolnej

(case study)

1) Kim jest Osoba Zdolna? – podstawowe dane społeczno-demograficzne bez podawania danych personalnych (imienia i nazwiska): wiek, płeć, klasa lub rok studiów, miejsce zamieszkania, wykształcenie itp.

2) Jaki rodzaj zdolności ogólnych lub zdolności specjalnych (uzdolnień) reprezentuje – chodzi o konkretne nazwanie tych zdolności; np. zdolności muzyczne – uzdolnienia w zakresie gry na skrzypcach czy zdolności kulinarne – wypieki i cukiernictwo.

3) W jaki sposób rozpoznano (zidentyfikowano) te zdolności i kiedy? Kto zdiagnozował te zdolności (rodzice, nauczyciele, pedagog czy psycholog szkolny, rówieśnicy) i czy brali w tym udział profesjonaliści w poradniach czy ośrodkach wsparcia?

4) Jak przedstawia się rozwój tych zdolności czy uzdolnień? Czy można w tym rozwoju wychwycić doniosłe spotkania – doświadczenia krystalizujące lub epifanie, spotkania z osobami znaczącymi lub wizyty w ośrodkach edukacyjnych, laboratoriach, pracowniach artystycznych itp.?

5) Jakie są formy aktywności tej Osoby w rozwijaniu swych zdolności? Co konkretnie robi w tym celu, jakie działania podejmuje stale lub okazjonalnie? Co konkretnie robi, żeby podnieść zdolności na wyższy poziom?

6) Osoby i instytucje wsparcia Osoby Zdolnej – kto pomaga i wspiera Osobę Zdolną w Jej rozwoju, czy korzysta ze stypendiów, specjalnych programów, mentoringu lub coachingu? Na czym ta pomoc i wsparcie polegają? Czy szkoła odegrała w tym jakąś pozytywną rolę?

7) Czy i na jakie kłopoty i trudności w rozwoju zdolności napotyka Osoba Zdolna i w jaki sposób je pokonuje?

8) Jaka jest prognoza rozwoju zdolności u tej Osoby w perspektywie bliższej lub dalszej? Co może osiągnąć w najbliższym czasie i po latach ćwiczeń?

Przy końcowej ocenie opisu przypadku będę brał pod uwagę:

• trafność i rzetelności tego opisu, z wykorzystaniem wiedzy naukowej, a nie tylko potocznej;

• elaborację, dokładność i szczegółowość opisu.

Wiedza, umiejętności i kompetencje sprawdzane są w trojaki sposób:

• oceną przygotowywanej koncepcji identyfikacji dziecka zdolnego, zawierająca narzędzie diagnozy;

• oceną wykonywanych zadań w identyfikacji i charakterystyce dziecka zdolnego, mających charakter ćwiczeń dydaktycznych, sukcesywnie serwowanych studentom odnośnie do omawianych kwestii dydaktycznych i programów nauczania

- oraz stopień aktywności w dyskusji grupowej na te tematy.

1-2. Rozumienie pojęć zdolności, uzdolnienia, talent. Rodzaje zdolności. Warunki talentu.

3-4. Wybrane modele zdolności: czynnikowe, systemowe, inteligencji wielorakich - Renzullego, Moenksa, Tannenbauma, Piirto, Limont, Popka.

5. Charakterystyka osób (uczniów) zdolnych. Zdolności a wybrane cechy poznawcze i osobowościowe.

6. Identyfikacja i diagnoza uczniów zdolnych: strategie i metody.

7-8. Wybrane metody diagnozy zdolności i uzdolnień.

9. Koncepcje kształcenia i pomocy uczniom zdolnym. Przykłady dobrych praktyk.

10-11. Programy edukacyjne rozwijające zdolności.

12. Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych

13. Nauczyciel/pedagog ucznia zdolnego artystycznie: kompetencje i problemy wsparcia.

14. Opieka pedagogiczna i psychologiczna nad osobami zdolnymi.

Literatura obowiązkowa:

1. Cybis N. i inni (2013), Uczeń zdolny – analiza dostępnych narzędzi diagnostycznych, ORE, Warszawa.

2. Czaja-Chudyba I. (2009), Jak rozwijać zdolności dziecka? WSiP, Warszawa.

3. Dyrda B. (2012), Edukacyjne wspieranie rozwoju uczniów zdolnych. Studium społeczno-pedagogiczne, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.

4. Eby J.W, Smutny J. F. (1998), Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa.

5. Limont W. (2010), Uczeń zdolny. Jak go rozpoznać i jak z nim pracować, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.

6. Moenks F., J., Ypenburg I.H. (2007), Jak rozpoznać uzdolnione dziecko. Poradnik dla rodziców, Wydawnictwo WAM, Kraków.

7. Romaniuk M., Jabłonowska M. (2022), Zdolności i twórczość. Koncepcje. Badania. Praktyka, Wyd. APS, Warszawa.

8. Szmidt K.J., ABC kreatywności, Difin, Warszawa 2010 – tom 1, Warszawa 2019 – tom 2.

9. Szmidt K.J., Modrzejewska-Świgulska M., red. (2023), Pedagogika zdolności i twórczości: teorie – modele – edukacja, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, tom 16 nr 1.

10. Szmidt K.J. (2023), Identyfikacja potencjału twórczego dziecka: test, obserwacja czy dialog. Główne wątki dyskursu, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, tom 17, nr 2, s. 46-57.

11. Uszyńska-Jarmoc J., Kunat B. (2018), Debiutant czy Ekspert? Identyfikacja i samoocena uzdolnień uczniów, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.

Literatura uzupełniająca:

1. Gardner H. (1998), Niepospolite umysły, Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.

2. Karwowski M., red. (2009), Identyfikacja potencjału twórczego. Teoria. Metodologia. Diagnostyka, Wydawnictwo APS, Warszawa.

3. Landau E. (2003), Twoje dziecko jest zdolne, IW „Pax”, Warszawa.

4. Limont W., Cieślikowska J., Jastrzębska D., red. (2012), Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa.

5. Niemierko B., Szmigel K., red. (2016), Diagnozowanie twórczości uczniów i nauczycieli, PTDE, Kraków.

6. Popek S., red. (1996), Zdolności i uzdolnienia jako osobowościowe właściwości człowieka, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

7. Salcher A. (2009), Utalentowany uczeń i jego wrogowie, Wydawnictwo Oświatowe Fosze, Rzeszów.

8. Uszyńska-Jarmoc J., Kunat B., Mantur J. (2015), Zdolny, ale jak? (Auto)diagnoza zdolności i uzdolnień uczniów, Centrum Kształcenia Ustawicznego, Białystok.

9. „Psychologia Wychowawcza” nr 8/2015 – Zdolności

10. „Psychologia Wychowawcza” nr 9/2019 - Zdolności i twórczość.